Alternatieven voor dagbesteding voor ouderen

25 mei 2020

Landelijk maken naar schatting zo’n 70.000 tot 100.000 mensen gebruik van dagbesteding (en dagopvang). Daaronder zijn veel ouderen. Deze opvang wordt gefinancierd vanuit de Wmo, Zvw en Wlz. Het is voor ouderen een belangrijke daginvulling die vele functies vervult zoals zingeving, dagritme en contact. Echter, door de coronamaatregelen zijn zowel dagbesteding als dagopvang veelal gesloten en is sociaal contact voor veel kwetsbare ouderen weggevallen. Het vinden van alternatieve vormen van dagbesteding is nu dan ook hard nodig. Geen gemakkelijke uitdaging, die vraagt om improvisatie en creativiteit. We zien dat welzijnsorganisaties, vrijwilligersorganisaties, bewonersinitiatieven en zorgpartijen hard werken aan alternatieven voor dagbesteding. We bespreken in dit artikel waar alternatieve dagbesteding zich op zou kunnen richten en zochten daarbij inspirerende voorbeelden.

Het ministerie van VWS geeft in de richtlijn ‘Dagbesteding- en opvang’ aan dat beide zoveel mogelijk moeten worden voortgezet. Dit geldt zeker voor cliënten in een onveilige of onverantwoorde zorg- of thuissituatie. Als ook voor cliënten met naasten in een vitaal beroep en cliënten met naasten die ontzorgd moeten worden om overbelasting te voorkomen.

Vanuit de signalen die wij hebben ontvangen uit het werkveld en onze literatuurstudie wijzen we je graag op vier aandachtspunten:

1. Bewegen is zeer belangrijk voor ouderen. Ondersteun kwetsbare ouderen en hun naasten bij het vinden van de (online) mogelijkheden die er zijn voor bewegen (in de thuissituatie).
2. Cultuur- en kunstparticipatie draagt bij aan het welbevinden van ouderen. Op dit moment zijn cursussen, exposities en voorstellingen niet mogelijk op locatie. Ondersteun kwetsbare ouderen en hun naasten bij het vinden van online mogelijkheden voor actieve en passieve vrijetijdsbesteding.
3. Sociaal contact draagt bij aan ieders welzijn. Eenzaamheid ligt echter op de loer bij veel kwetsbare ouderen. Ondersteun kwetsbare ouderen daarom pro-actief bij het vinden van (online) activiteiten en contact.
4. We vragen graag extra aandacht voor mensen met dementie. Mensen met dementie worden hard geraakt door het sluiten van dagbesteding- en opvang. Help hun mantelzorgers daarom actief bij het vinden van een alternatieve dagbesteding.

Wij hebben per aandachtspunt een aantal (regionale) voorbeelden verzameld. De onderstaande informatie geeft je een breed palet aan opties voor het bieden van een alternatieve dagbesteding aan (kwetsbare) ouderen en hun naasten.

1. Blijf bewegen!

Tijdens deze periode is bewegen voor ouderen belangrijk. Van veel zitten wordt niemand beter. SportDrenthe wil ouderen daarom stimuleren om zoveel mogelijk in beweging te blijven. Hiervoor is het platform coronactief.nl in het leven geroepen. Op dit platform plaatst SportDrenthe iedere dag filmpjes en tips om in beweging te blijven. Denk aan beweeglessen, wandel- en fietsroutes. Er is ook ruimte voor achtergrondartikelen waar je rekening mee moet houden met het oog op het coronavirus. Er zijn tips voor het gebruik van goede apps. En ze plaatsen activiteiten en initiatieven van anderen, zoals challenges van de lokale sportverenigingen.

2. Cultureel aanbod is online beschikbaar

Uit onderzoek blijkt dat kunst- en cultuurparticipatie en beleving een positieve invloed op ouderen heeft, bijvoorbeeld op het gebied van mentaal welbevinden en zingeving. Door met kunst en cultuur bezig te zijn, worden ook verschillende delen van de hersenen geactiveerd en uitgedaagd, precies wat nodig is om achteruitgang tegen te gaan. Dit geldt zowel voor actieve deelname als voor passieve beleving van concerten, voorstellingen e.d. Op dit moment zijn de culturele instellingen in Groningen en Drenthe nog dicht. Toch zijn er online veel mogelijkheden beschikbaar gesteld om kunst en cultuur te blijven beleven. Hieronder een selectie van het regionale aanbod:

“Onze hersenen, en zeker de prefrontale cortex, blijven optimaal functioneren als ze doorlopend en zo veel mogelijk worden uitgedaagd! Dat betekent dat de hersenen nieuwe informatie aangeboden moeten krijgen en moeten verwerken… Er zijn vele manieren waarop de hersenen uitgedaagd kunnen worden, en een daarvan is kunst.” – citaat is van Prof. Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie. Uit: Kunst als recept, 2015, p5.

Online aangeboden voorstellingen

• SPOT Groningen
• Grand Theatre Groningen

Online bezoek aan regionale musea

• Groninger Museum
• Drents Museum

Zelf aan de slag en nog veel meer, zoals bijvoorbeeld het Meezingcafé van BijVrijdag op vrijdagmiddag

• Kunstencentrum VRIJDAG
• K&C

3. Voorkom eenzaamheid!

Uit het werkveld komen signalen dat kwetsbare ouderen, zeker op dit moment, amper zelf om ondersteuning vragen. Meer eenzaamheid ligt hierdoor op de loer. In Groningen en Drenthe was in 2016 al ongeveer 45-50% van de 65-plussers eenzaam. Zeer ernstige tot ernstige eenzaamheid kwam in 2016 in Groningen bij 9.4% van de 65-plussers voor en in Drenthe bij 8% van de 65-plussers. Dat is bijna 1 op de 10 van de 65-plussers. Dat zullen er in deze periode eerder meer dan minder zijn.

Vele organisaties in Groningen en Drenthe zijn actief bezig om eenzaamheid te bestrijden. Dit doen ze door actief contact te leggen met ouderen. Gewoon voor een praatje of bijvoorbeeld om ze te interesseren voor online activiteiten. Hieronder een aantal voorbeelden uit de regio:

• Stichting Welzijnswerk Hoogeveen (SWW) heeft bijvoorbeeld Buddylink opgezet. Buddylink zorgt voor een ‘online buddy’ om de komende weken regelmatig contact mee te hebben als daar behoefte aan is. Want het eenzaamheidsvirus, dát wil Buddylink voorkomen. Geen ‘live’ bezoek dus, maar een telefoontje om in contact te blijven.
• Ook wordt binnen de huidige mogelijkheden in Hoogeveen gewandeld op afstand in de buurt. Of er worden filmpjes gemaakt en doorgestuurd naar mensen die al wat meer digi-vaardig zijn.
• Daarnaast wordt actief ingezet op (online) spelletjes. Bij Welzijnsorganisatie De Schans merken ze bijvoorbeeld dat onder hun cliënten online bingo populair is op dit moment. Ouderen kunnen namelijk van maandag t/m vrijdag van 13:00 tot 14:00 uur gratis meespelen met de Nationale Thuisbingo. Binnenkort start De Schans ook met een online bingo speciaal gericht op jonge mantelzorgers.

“De infrastructuur m.b.t. het aanbod van digitale werkvormen en de uitvoerbaarheid daarvan in de praktijk is nog steeds niet goed op elkaar aangesloten. Als we dat met elkaar kunnen bereiken ook voor de langere termijn van digitaal contact onderhouden dan zou dat al een enorm bereik opleveren van kwetsbare ouderen en zeker gaan bijdragen aan het voorkomen van eenzaamheid!!” – Marja van den Berg, Stichting Welzijnswerk Hoogeveen

4. Dementie en alternatieve dagbesteding!

De maatregelen rondom de coronacrisis treffen mensen met dementie en hun familieleden hard. In een recent peilingonderzoek van Alzheimer Nederland geven veel mantelzorgers aan dat ze zich zwaarder belast voelen dan voor de coronacrisis. Dat komt vooral doordat de dagbesteding voor mensen met dementie is weggevallen. Bijna driekwart van de mensen zegt dat hen geen andere oplossing is aangeboden. Mensen met dementie hebben daardoor minder structuur. Het geven van structuur komt op het bord van de mantelzorger terecht. Dat kost hen veel tijd en energie. Daarnaast zijn mantelzorgers vaak bang dat hun naaste door het gebrek aan dagbesteding sneller achteruit gaat. Hieronder staan een aantal links met activiteiten die je met mantelzorgers kunt bespreken voor een passende dagbesteding voor de naaste met (beginnende) dementie. Te denken valt aan:

• Het doen van een (bord)spelletje. Online bingo is een landelijke hit op dit moment. Ook leuk om samen met de (klein)kinderen via de mobiele telefoon of tablet te doen. Kijk voor mogelijkheden bijvoorbeeld op www.seniorweb.nl/artikel/populaire-spelletjes-voor-pc-en-tablet of op samenspelen.online/spellen-overzicht/.
• Samen wat klusjes in huis uitzoeken en de taken verdelen. Schilder bijvoorbeeld een tafel of kast in een fris kleurtje.
• Bezoeken mensen normaal graag een museum? Via Google kunnen ze virtuele rondleidingen volgen in musea over de hele wereld.

Er zijn nog veel meer mogelijkheden beschikbaar. Meer suggesties staan bijvoorbeeld op dementie.nl/activiteiten-voor-thuis of op www.waardigheidentrots.nl/praktijk/tips-dagbesteding-corona. 

Wat nemen we mee naar de toekomst?

Per 1 juni kunnen kwetsbare ouderen weer dagbesteding ontvangen volgens de richtlijnen van het RIVM. Als het dan toch niet lukt om iedereen fysieke dagbesteding te bieden, moet er een alternatieve vorm van dagbesteding worden geboden. Vanaf 1 augustus moet alle dagbesteding voor kwetsbare ouderen 100% open.

Onze oproep aan gemeenten, professionals en naasten van kwetsbare ouderen is om in deze periode actief te blijven zoeken naar alternatieve vormen van dagbesteding. Maak gebruik van de online mogelijkheden die er zijn om alternatieve vormen van dagbesteding aan te bieden aan (kwetsbare) ouderen. Er zijn online wellicht meer opties voorhanden dan je van te voren had gedacht.

In deze periode kunnen we een grote stap maken waar het gaat om dagbesteding op maat. Een gevarieerde, eigentijdse dagbesteding volledig afgestemd op de individuele behoeften van mensen. Laten we in deze crisis komen tot een rijk en passend aanbod. Wij geloven dat dat kan!

Laat het ons ook weten als je al goede lokale voorbeelden hebt. Deze delen we graag. Wij zetten ons in voor een lerende regio! Je kunt je reactie sturen naar Martin Bakker, m.bakker@cmostamm.nl, 06-52888696.