Aanpak kwetsbare jongeren

10 december 2018

Niet alle jongeren slagen erin zich zelfstandig tot volwassenen te ontwikkelen. Ongeveer 15% van de jongeren hebben ondersteuning nodig om hun eigen woning en inkomen te kunnen verwerven en onderhouden. In de gemeenten Stadskanaal en Westerwolde is in samenwerking met CMO STAMM een aanpak ontwikkeld die voor iedere jongere op maat de juiste ondersteuning biedt. Voor alle levensgebieden, licht waar het kan, zwaar waar het moet.

Jongeren ontwikkelen zich gedurende het 16^e  tot 27^e  levensjaar tot zelfstandige volwassenen die hun eigen keuzes maken. Ze gaan zelfstandig wonen, voorzien in hun eigen inkomen en vormen hun eigen netwerken. Ongeveer 15% van de jongeren ervaart in deze levensfase problemen waardoor zij in meer of mindere mate ondersteuning nodig hebben bij het volwassen worden. De problematiek van deze kwetsbare jongeren varieert van eenvoudig naar complex en de jongeren kampen ieder met een eigen geschiedenis. Deze jongeren komen bijvoorbeeld uit de Jeugdzorg, uit een jeugdgevangenis en weer een ander bevindt zich thuis in een instabiele situatie.

Aanpak problematiek kwetsbare jongeren

Sinds de decentralisatie van de jeugdzorg hebben gemeenten een centrale rol bij de aanpak van deze problematiek. In de gemeenten Stadskanaal en Westerwolde is een aanpak ontwikkeld, ‘begeleid wonen-leren-werken’, waarbij gemeenten en lokale partners op het gebied van wonen-leren-werken en zorg de samenwerking zoeken om preventief tot een passend aanbod te komen en het op- en afschalen van zorg daadwerkelijk mogelijk te maken. De aanpak richt zich nadrukkelijk op alle relevante leefgebieden. Deze samenwerking helpt jongeren om hun weg te vinden. Een weg die bij voorkeur leidt naar school of naar werk en uiteindelijk naar een zelfstandig bestaan.

Betrokkenheid samenwerkingspartners

In de aanpak in Stadskanaal en Westerwolde is de betrokkenheid groot. Er is geen sprake van losse projecten, maar van structuur en korte lijnen tussen de samenwerkingspartners: de gemeente (ambtenaar Jeugd, sociale zaken, werk & inkomen), het jongerenwerk, jeugdmaatschappelijk werk, de woningcorporatie, de begeleiders in de woningen en -bij zwaardere problematiek- zorgaanbieders en reclassering. Het snel regelen van een aantal praktische zaken (onderdak, inkomen, zorgverzekering, identiteitsbewijs, schuldhulp) motiveert de jongere om met achterliggende problemen aan de slag te gaan.

De kracht van de aanpak

We zoeken een passende oplossing die voor de jongere relatief dichtbij is; in de eigen gemeente. Daarnaast is het van belang dat een vorm van coaching centraal staat is die niet direct zorg gerelateerd is, maar vraaggericht de doelen nastreeft vanuit het perspectief van de jongere. Essentieel is de motiverende aanpak, waarbij de begeleider en de jongeren een goede match vormen. De begeleider staat naast de jongere en sluit aan bij zijn/haar belevingswereld en luistert naar wat de jongere werkelijk vraagt. Met als doel de jongeren zo snel mogelijk te ondersteunen en op het rechte pad te krijgen.

De jongeren hebben belang bij een stabiele, stimulerende omgeving. Een omgeving waarin hen structuur wordt geboden, geleerd wordt voor zichzelf te zorgen, zelfstandig te wonen, om te gaan met geld, en waarin deze jongere gestimuleerd wordt tot het behalen van een startkwalificatie. Vervolgens stromen ze door naar een zelfstandige woning, waarbij ambulante begeleiding plaatsvindt om tot slot volledig zelfstandig te kunnen wonen.

Verschillende vormen van begeleiding

Afhankelijk van de situatie van de jongeren, kunnen verschillende vormen van begeleiding ingezet worden:

• Ambulante begeleiding in de thuissituatie en bemiddeling in de gezinssituatie;
• Betaalbare huisvesting met lichte begeleiding vanuit het jeugdmaatschappelijk werk (welzijn);
• Een kamer met 4 uur begeleiding (en 24-uurs bereikbaarheid);
• Een kamer met meer aanwezigheid van de begeleiding met name in de ochtend en aan het eind van de dag. Daarnaast is er een huisoudste die bij het huis inwoont. En er is sprake van en 24-uurs bereikbaarheid (deze vorm moet nog starten en zal een belangrijke schakel vormen bij het op- en afschalen van en naar Beschermd wonen);
• Jeugd-RIBW-plaatsen voor jongeren met lichte psychiatrische problematiek;
• 24-uursopvang voor jongeren met zeer complexe problematiek (combinatie van verslaving, psychiatrische problematiek, laag IQ, criminaliteit).

Jongeren die in een vorm van begeleid wonen verblijven worden ondersteund totdat ze het zelf kunnen of met steun van de omgeving, of zijn doorgestroomd naar een zorgaanbieder (in het geval van ernstige vormen van verslaving, psychiatrische problematiek of criminaliteit). Als de jongere in staat is om voor zichzelf te zorgen krijgt hij/zij een proefwoning aangeboden. De begeleiding wordt dan afgebouwd en als de jongere zich aan de afspraken houdt dan mag hij/zij in deze woning blijven wonen.

Overgang 18-/18+

Er is in Stadskanaal ook een koppeling gemaakt met jongeren onder de 18. Deze jongeren, die onder begeleiding wonen in het kader van de jeugdzorg, kunnen indien nodig doorstromen naar woning voor jongeren ouder dan 18. De overgang naar een zelfstandig leven verloopt dan geleidelijk. Dit is een belangrijke aanvulling aangezien uit onderzoek onder zwerfjongeren blijkt dat 63% van hen een Jeugdzorg-traject achter de rug heeft. Bovendien wordt er in de provincie Groningen geëxperimenteerd met het Prognose Perspectief Plan om de overgang 18-/18+ beter te laten verlopen.

De ervaring leert dat een dergelijke integrale aanpak, waarbij lokale partners elkaar vertrouwen en nauw samenwerken, een aanbod op maat en het afschalen van begeleiding/zorg daadwerkelijk mogelijk maakt.