Schuldhulpverlening bij jongeren in Groningen: een interview met de Eurocoach

8 augustus 2022

Door proactief en preventief optreden van instanties kan het oplopen van hoge schulden voorkomen worden. Maar hoe kan een professional jongeren het beste benaderen en begeleiden? Wat zijn knelpunten in het contact en hoe voorkom je die? In navolging van de werksessie vroegsignalering van schulden bij jongeren werd Eurocoach Titania Meijering van de Groningse Kredietbank over hun aanpak en bevindingen geïnterviewd.

Dienstverlening

’Het is onze droom dat jongeren weer financieel zelfredzaam worden.’ De Eurocoaches halen de dagelijkse stress weg bij de jongeren. Dit is een aaneenschakeling van kleine successen en overwinningen. Zo durft men weer post open te maken en kunnen ze weer sparen. ’Wanneer een klant 100% aflossing behaalt, is dat altijd een mooi moment.‘ Op jaarbasis melden zich ongeveer 400 jongeren bij de Eurocoaches. Individuele coaches beheren ongeveer 50 casussen.

’Wij zijn dienstverlenend, niet zorgverlenend.’

Het is een hoge drempel voor jongeren om naar een kredietbank te gaan. Vooral het uit handen geven van financiën is lastig. Je hoeft echter niet altijd in budgetbeheer. Wanneer jongeren een bankrekening hebben zonder roodstand en in- en uitgaven goed balanceren, hoeft dat vaak niet. ‘hoe meer zelfredzaam de jongere is, hoe meer ze zelf mogen doen.’

Casussen wisselen sterk, de dienstverlening dus ook. Het begint bij het in kaart brengen van de financiën. Zijn er bijvoorbeeld meerdere schulden of een roodstand? Dan opent de Eurocoach een nieuwe bankrekening. Hiermee zorgen zij ervoor dat jongeren weer overzicht krijgen. Er wordt een balans opgemaakt van de uitgaven en daarna de inkomsten. Hierdoor zoeken de jongeren uit waarom hun uitgaven te groot zijn. Zo zien jongeren waar nog bezuinigd kan worden en of hun inkomsten kunnen worden vergroot. Dit kan bijvoorbeeld door een bijbaantje te nemen. Daarna kan de Eurocoach aan de slag met de specifieke schuldeisers, zoals huisbazen bij huurachterstanden.

De expertise moet liggen bij de juiste professionals. De Eurocoach pakt daarom alleen het financiële vraagstuk op. Soms hoeft de Eurocoach slechts enkele betalingsregelingen te treffen. Als er andere problemen meespelen, zoals psychische, worden andere instanties ingeschakeld. Wanneer bij een casus zich verschillende problemen opstapelen, vindt er overleg plaats met de betrokken instanties.

Leenstelsel

Van de 400 jongeren heeft een deel studiefinanciering. Hierin ligt deels de reden dat jongeren bij de Eurocoach komt. Veel van de jongeren lenen bij om te voorzien in hun dagelijkse behoeftes.
‘Vóór het leenstelsel kon dat redelijk vrijblijvend. Nu draagt dat direct bij aan je schulden.’ Het werk van de Eurocoach is hierdoor soms wrang: ’De schuld bij DUO mogen wij niet meenemen in onze dienstverlening. De lesgelden en het OV wel. Deze langlopende schuld komt dus boven op de schulden (zoals huur) die ze al hebben.’

Uitstroom

Bij het uitstroomtraject bij de Eurocoach kan gekozen worden om door te gaan met budgetbeheer, of te switchen van weekgeld naar maandgeld. ‘Als eerste ga je de lopende kosten (zoals abonnementen en kleine verzekeringen) zelf betalen, daarna de zorgverzekering en als laatste de hoogste last: de huur. Dan stromen ze na 2-3 maanden uit. Of ze dit volhouden verschilt sterk per persoon. Zo was bij een jongere die van weekgeld naar maandgeld ging al na twee weken het budget op. Dan moet je een gesprek voeren over hoe dat kan.’

Benadering

De interactie met jongeren berust op eerlijkheid, openheid en bovenal: een positieve benadering. Hoe makkelijk dit gaat hangt van de persoonlijkheid af. Verschillende instanties sturen de jongeren door, zoals WIJ-teams, scholen en schuldeisers. ‘Sommigen komen met enige weerstand bij ons, vooral als ze zijn doorverwezen. Jongeren kunnen zich ook zélf aanmelden, zij zijn doorgaans meer gemotiveerd om hun schulden op te lossen.’

Het contact met jongeren is doorgaans informeel en wordt onderhouden via WhatsApp. Dit werkt drempelverlagend. Iedere maand heeft de Eurocoach contact met de jongere. Er worden spaarpotjes aangemaakt, zodat men leert vooruit te denken. Dit wordt tastbaar gemaakt door keuzemomenten. Wanneer bijvoorbeeld een wasmachine sneuvelt, kan er gekozen worden om het spaarpotje ‘vakantie’ in te zetten voor vervanging van de machine. Het kiezen van de beste keuze lijkt heel logisch, maar prioriteiten verschillen echter sterk per persoon. Daarin helpt de Eurocoach in de afweging. De keuze moet de jongere echter zelf maken. Die keuze wordt gerespecteerd door de Eurocoach.

Zijn jóuw uitgaven wel in balans?

Nu corona een beetje voorbij is, kan er weer actief geworven worden door de Eurocoaches. Dit doen ze bijvoorbeeld door presentaties op scholen of stands op de KEI-markt. Hier geven zij laagdrempelig inzicht door het stellen van vragen: ‘Zijn jouw uitgaven in balans?’ En ‘hoeveel moet je werken om rond te komen?’ Daarnaast is er instroom door mond-op-mond reclame. ‘We zien gevallen waarin vrienden of vriendinnen met gelijksoortige problemen wordt aangeraden om bij ons hulp te zoeken.’

60% van onze jongeren volgt een mbo-opleiding

Ongeveer 60% van de jongeren volgt een mbo-opleiding. Bij hen speelt hun achtergrond meer mee dan bij hbo- of wo-geschoolden. Zij hebben vaak de (financiële) middelen niet om schuldproblemen te voorkomen of op te lossen. De laatste twee groepen hebben vaker ouders die helpen, of zijn vindingrijker in probleemoplossing. Daarnaast zien Eurocoaches meer aanwas uit de iets minder hoge inkomensgroepen (± € 1.300). Zij komen nu in de problemen door hogere energiekosten. Jongeren komen nog wel eens terug doordat ze het niet kunnen volhouden of door nieuwe problemen. ‘De meesten hebben helaas problematische schulden.’

Opmerkelijk zijn verschillen tussen de aanmeldingen die binnenkomen bij de Eurocoaches. Schulden komen voor in alle lagen van de samenleving. Eurocoaches, en hulp in het algemeen, wordt meer actief aangeboden op mbo-scholen.

‘Ik denk dat een hbo’er minder snel naar ons toe komt, vooral uit schaamte. Bovendien hebben deze jongeren vaker een netwerk waar ze terecht kunnen. Bij mbo’ers is dat minder. Dit verschil komt ook doordat (onze) hulpverlening meer geïntegreerd is in hun schoolpakket. Zij vinden ons dus sneller. We weten niet of de problematiek net zo groot is bij hbo’ers of wo’ers.’

Jouw maatstaaf is niet mijn maatstaaf

In de interactie zijn er vaak discussies in een grijs gebied. Wat vaak terugkomt in de dienstverlening is de mismatch tussen normen en waarden. ‘In onze interactie veroordelen we jongeren niet, dan verlies je de aansluiting. Dat is wel eens lastig als je denkt dat ze andere levenskeuzes zouden moeten maken. Denk hierbij aan voortzetting van, of terugval in, drugsgebruik. Je moet dus blijven meedenken.’ Een simpeler voorbeeld is het maken van afspraken. Jongeren vinden het normaal om met een appje af te zeggen. ‘(Lachend): Ze houden totaal geen rekening met mijn agenda.’

Om de drie maanden wordt samen met de jongere naar de bankafschriften gekeken. Dan zien ze of jongeren in oude gewoontes, zoals verslavingen, terugvallen. ‘Het valt op dat deze groep veel vaker kleine geluksmomentjes koopt, rommeltjes van kleine bedragen.’ Die tellen wel op aan het eind van de maand. Problemen worden vastgesteld en soms creatief opgelost. ’Niet iedereen kan verleidingen weerstaan, maar we laten altijd ruimte voor het verhaal van de jongere. Stel, diegene overkomt iets, maar heeft verzuimd een (aansprakelijkheid)verzekering te betalen. Daardoor zou de jongere 100% van de schade moeten betalen. Wanneer je niet helpt kan de jongere weer dieper in de problemen komen. Maar was dat verzuim bewust? In dat geval kunnen wij niet helpen. Dat blijft lastig te bepalen.’

Als gezien wordt dat het beduidend minder gaat, gaan Eurocoaches het gesprek aan. ‘Vaak vermijden jongeren die afspraken. Via appcontact motiveren wij de jongere om toch langs te komen. We zien dat over de oorzaken praten voor opluchting en berusting zorgt.’

Jongeren houden altijd zelf de financiële keuzes in handen. Het hangt af van de directe omgeving van de jongere of het succes blijvend is. Ze kunnen elkaar stimuleren, maar soms worden ze tegengewerkt door hun relaties of huisgenoten. Dat kan ertoe leiden dat deze jongeren afzien van de diensten van de Eurocoach. Later komen zij dan vaak alsnog bij de Eurocoach terecht voor hun schuldproblemen. Het stoppen met de dienstverlening heeft namelijk flinke financiële consequenties: ‘Dat wat gespaard is, komt terecht bij de schuldeiser. Voor de schulden die nog openstaan worden ze dan weer zelf verantwoordelijk. Bij ons geldt ook een rentestop voor de lopende schulden, dat hebben ze dan niet meer.’

Inclusieve benadering

De dienstverlening van de Eurocoach kenmerkt zich door samenwerking met de jongere en het respectvol omgaan met de keuzes die zij maken. Dit doen zij door een laagdrempelige, inclusieve benadering. Zo houden jongeren zelf in de hand of de dienstverlening slaagt.

Meer weten over de schuldhulpverlening bij jongeren van 18-24 jaar in Groningen? Bezoek dan de webpagina van de Eurocoaches.