Deelnemers praten én beslissen mee tijdens besluitvormingsbijeenkomst Mantelzorg in Westerkwartier

7 december 2021

Maandag 8 november organiseerde gemeente Westerkwartier, Sociaal werk De Schans en CMO STAMM een bijzondere besluitvormingsbijeenkomst. Bijzonder vanwege het onderwerp en de methodiek die we voor het eerst toepasten. De vraag van de gemeente luidde: Wat is er voor nodig, zodat het goed gaat met mantelzorgers in Westerkwartier? Om deze belangrijke vraag te beantwoorden pasten we de methodiek van Anke Siegers, De Nieuwe Route, toe.

Hoe werkt De Nieuwe Route en waarom kozen we ervoor?

Steeds vaker lopen mensen vast in de huidige route naar ondersteuning in het sociaal domein. Ondanks verwoede pogingen om iedereen te betrekken, worden er toch vaak beslissingen gemaakt vóór mensen in plaats van mét de mensen die wakker liggen van de situatie. Hoewel betrokkenen vaak wel aan mogen schuiven om mee te praten over besluitvorming, ligt de eindbeslissing vaak bij de opdrachtgever. De Nieuwe Route zorgt voor hernieuwd eigenaarschap over de situatie en de oplossingen bij alle betrokkenen. Door het besluitvormingsproces als het ware om te keren, liggen verantwoordelijkheid en zeggenschap namelijk niet alleen bij de gemeente, maar bij iedereen die wakker ligt van de situatie. Beide heb je namelijk nodig voor een compleet eigenaarschap; zeggenschap zonder verantwoordelijkheid loopt niet goed af en verantwoordelijkheid zonder zeggenschap is helemaal vervelend.

Stappenplan

Met de gemeente Westerkwartier gingen we de uitdaging aan en volgden we De Nieuwe Route. De gemeente had in dit geval de rol van opdrachtgever, wat betekent dat ze de hoofdvraag formuleerden en kaders opstelden, waarna ze een stap terug deden. Letterlijk, pas aan het eind komt de gemeente weer in beeld. De kaders die we meekregen luidden als volgt:

1. Positieve gezondheid is het uitgangspunt;
2. We zetten in op preventie;
3. Alleen samen kunnen we zorgen dat het goed gaat met mantelzorgers in Westerkwartier;
4. Waar mogelijk zetten we in op algemene voorzieningen;
5. Het plan moet vallen binnen de Jeugdwet, Wmo, Zvw en Wlz;
6. De intentie is om binnen de lopende contracten en met de huidige partijen te leveren wat nodig is.

Gebaseerd op het beleid van Westerkwartier en op uitkomsten uit onderzoeken over mantelzorg stelden we gezamenlijk zes onderwerpen op, waar het gesprek over gevoerd werd:

1. Vinden en bereiken van mantelzorgers;
2. Preventieve inzet van respijtzorg, dagbesteding etc.;
3. Aandacht voor mantelzorgers bij zorgprofessionals;
4. Toegankelijke informatie, advies en ondersteuning;
5. Stelsel van wet- en regelgeving;
6. Gezamenlijke en lokale werkwijze.

Om de methodiek goed uit te voeren, voerden we van te voren met alle deelnemers informatieve gesprekken met vragen als ‘Welke informatie heb je nog meer nodig?’ ‘Wat is er voor nodig om ervoor te zorgen dat jij je veilig genoeg voelt om een inbreng te kunnen leveren?’ ‘Wie vind je dat er nog meer aanwezig moet zijn?’. De opgehaalde informatie vormde de basis voor de bijeenkomst zelf.

Besluitvormingsbijeenkomst

Tijdens de bijeenkomst, die plaatsvond in restaurant de Postwagen in Tolbert, verdeelden de aanwezigen zich, aan de hand van de zes subonderwerpen, in werkgroepen, elk begeleid door een procesbegeleider van CMO STAMM. Resultaten van een eerdere bijeenkomst over mantelzorg in Westerkwartier dienden als uitgangspunt. De uitkomsten van het proces schreven de deelnemers op grote bloembladeren. Dit leverde een prachtige bloemenzee vol doordachte, frisse en goede ideeën op. Alles doorspekt met de expertise en ervaring die de deelnemers meebrachten.

Gedeeld eigenaarschap

Voorwaarde van De Nieuwe Route is dat iedereen volledig achter de besluiten staat, anders heb je ten slotte geen gedeeld eigenaarschap. Zo zorgden we ervoor dat binnen de werkgroepen iedereen achter de uitkomsten stond. Maar hoe zorg je ervoor dat de uitkomsten uit de andere vijf groepen ook door iedereen worden gedragen? Wij deden dat middels een carrousel: de procesbegeleiders bleven bij hun bloemen, terwijl alle deelnemers aandachtig de uitkomsten uit andere werkgroepen bestudeerden. Alleen besluiten waar ook zij achter stonden, kwamen door de test. De procesbegeleiders gaven tekst en uitleg. De conclusie was bijzonder: binnen de bloemenzee was een heldere, duidelijke lijn te ontdekken. Deelnemers waren het met elkaar eens en sloten fantastisch op elkaar aan. De uitkomsten bespraken we vervolgens met wethouder Pieter van der Zwan.

De uitkomsten in het kort

Er bestaat een discrepantie tussen de leefwereld van de mantelzorger en de systeemwereld waarin het beleid tot stand komt. Om te zorgen dat het goed gaat met mantelzorgers is het van belang dit gat te overbruggen. Preventie speelt hierbij een grote rol. Een mooi synoniem dat veelvuldig naar voren kwam was een ‘adempauze voor mantelzorgers’. Voorstellen om de twee verschillende werelden beter op elkaar aan te laten sluiten, laten zich in drie punten samenvatten:

• Trainingen voor zowel mantelzorgers als professionals, gericht op de wereld van de ander. De trainingen moeten op maat, op de juiste locaties beschikbaar en laagdrempelig zijn.
• Informatievoorziening om beter aan te sluiten op wat er al is. Er is namelijk ontzettend veel. Mantelzorgers en professionals zien door de bomen het bos niet meer. Informatieloketten in de vorm van een digitaal platform, een telefonische hulplijn of als fysieke plekken in dorpskernen binnen de gemeente Westerkwartier is een oplossing hiervoor. Voorwaarde is dat de loketten voor iedereen laagdrempelig vindbaar en toegankelijk zijn.
• Aansluitend op het vorige punt: zo veel mogelijk lokaal op toegankelijke plekken met bekende contactpersonen.

Samen met de gemeente werken verschillende deelnemers, die zich hiervoor hebben opgegeven, de uitkomsten verder uit.