Op zoek naar een ‘nieuwe’ democratie – deel 2

14 september 2017

Samen kunnen we meer dan alleen – Samen van waarde

Als onderdeel van de Democratische Broedplaats Groningen/Drenthe is een Expertgroep Nieuwe Democratie van start gegaan. De experts bundelen hun inzichten om een antwoord te formuleren op de vraag: hoe geven we een nieuwe democratische koers vorm, wat is daarvoor nodig en hoe doet men hiermee ervaring op. We houden je graag op de hoogte van de thema’s en discussies in de werksessies van deze Expertgroep.

In de vorige werksessie ontdekten we de kracht en potentie van een netwerkdemocratie. En verkenden we nut en noodzaak van de ‘Civic Overheid’ (éé van de democratiemodellen van Harry C. Boyte) waarin co-creatie met bewoners en de rol van netwerkorganisaties centraal staan.

Om het sociale kapitaal dat in wijken, dorpen en steden aanwezig is ook echt te kunnen benutten, is het nodig om de gebruiker centraal te stellen, belangen te verbinden en aan co-creatie met de samenleving te doen, is zijn stelling. Dit geldt voor overheden, maar ook voor maatschappelijke partners, zoals zorgorganisaties.  De Noord Nederlandse Coöperatieve Zorgorganisaties van Zorgorganisaties (NNCZ) werkt al enkele jaren op deze wijze. Tijdens de werksesssie van 29 juni j.l. gaf Roeli Mossel (Directeur/bestuurder NNCZ) en lid van de expertgroep Nieuwe Democratie een boeiende lezing over hun ervaringen op dit gebied.

Hieronder staat een korte samenvatting van haar inzichten:

Democratische ontwikkelingen

Als zorgverlenende organisatie (wonen, welzijn en zorg voor oudere bewoners) heeft NNCZ te maken met diverse (democratische) ontwikkelingen die een nieuwe rol, gedrag en vaardigheden vragen van medewerkers. Samengevat komt het er op neer dat zorginstellingen met minder middelen meer mensen van zorg en diensten voorzien die een andere (meer complexe) zorgvraag stellen. De zorgvraag verandert. Daarnaast is veel kennis en informatie overal en altijd beschikbaar voor en er is minder vertrouwen in bestuur en grote organisaties. Er ontstaan nieuwe vormen van burgerkracht en nieuwe organisatievormen waaronder vele coöperaties op het gebied van duurzaamheid en zorg. Bewoners willen zelf een rol vervullen in hun eigen zorgbehoefte. En vragen daarin andere ondersteuning van een professional dan de jaren hiervoor.

Al deze ontwikkelingen waren voor de NNCZ aanleiding kritisch te kijken naar de invulling van hun rol in de samenleving. En ook om te onderzoeken hoe nieuwe vormen van samenwerking en co-creatie met de samenleving een vertaalslag konden krijgen binnen hun eigen organisatie.

Aanpassingen bij de (zorg)professional

De NNCZ heeft ervoor gekozen om de bewoner centraal te stellen, waardoor er een andere rol voor de professional is weggelegd. Waar medewerkers eerst nog vooral een verzorgende rol speelden, ligt de focus nu meer op het mogelijk maken dat mensen zelfstandig kunnen leven en participeren. Mensen maken zelf keuzes over hun eigen leefwijzen, en ook of dit thuis is of in een van de woonvormen. In iedere wijk/dorp waar de NNCZ werkt, is een integraal en kleinschalig aanbod beschikbaar volgens een coöperatiemodel. Met de nadruk op mogelijk maken, zelfstandig leven, participatie en partnerschap. Dit vraag een nieuwe, integrale en intersectorale samenwerking tussen (zorg) professional, wijk/dorpsbewoners en vrijwilligers. Het uitgangspunt in deze samenwerking is gedeeld eigenaarschap en zeggenschap ook in het professionele deel.

Hoe gaat dat in de praktijk?

In de praktijk komt het neer op een samenwerking met héél veel partijen, waaronder bewoners. Cruciale uitgangspunten voor het gedrag dat hierbij past vanuit de zorgorganisatie zijn: vertrouwen, gelijkwaardigheid, loslaten, bescheidenheid en héél veel geduld. De samenwerking met bewoners verloopt zowel georganiseerd als ongeorganiseerd met her en der mooie resultaten. Onderweg zijn er ook “hobbels” op de weg. Onderling wantrouwen, “het systeem” wat op vele plekken zorgt voor gebrek aan regelruimte, bewoners die naar oud gedrag gaan, professionals die nog geen nieuwe voldoening hebben gevonden bij nieuw gedrag of te weinig noodzaak tot verandering voelen.

Tips voor anderen

Roeli adviseert ons vanuit haar ervaringen om in te zetten op de kracht van de samenleving, om echt vertrouwen te geven en los te laten. Rondom het interne proces adviseert ze met medewerkers aan de slag te gaan, nieuwe taken en rollen en co-creatie met de samenleving vorm te geven. De nieuwe houding en gedrag die hierbij horen, leveren voor alle partijen veel op. Maar zijn voor sommigen ook nog best spannend: zoek gezamenlijk naar wat medewerkers terug krijgen voor nieuw gedrag. Geef ruimte voor echte vernieuwing (geen oude wijn in nieuwe zakken). En tenslotte: zoek “medezoekende” partners: bijvoorbeeld in een netwerk zoals de expertgroep nieuwe democratie.