Jeugd in corona

Weer fysiek naar school op afstand

Uit onderzoek in Groningen en Drenthe blijkt dat een grote groep leerlingen sinds de afgelopen maanden moeite heeft om gemotiveerd te blijven voor onderwijs (Groninger en Drents panel, april 2020). Nu de scholen weer (verder) open gaan, is dat voor velen dan ook goed nieuws. Voorwaarde is wel dat het coronavirus niet weer verder oplaait.

• Op 2 juni opent het (speciaal) voortgezet onderwijs;
• Vanaf 8 juni gaat het (speciaal) basisonderwijs en de kinderopvang 100% open;
• Op 15 juni zijn er ook weer praktijklessen en toetsing in het mbo. Ook de tentamens en praktijklessen in het hoger onderwijs worden dan weer opgepakt.

De onderwijsbonden reageren terughoudend op de versoepelingen in het onderwijs. In de peiling van CNV Onderwijs gaf 49% van de 7.000 leden aan liever tot de zomer geen volledige openstelling van het basisonderwijs te zien in verband met praktische consequenties. Ook binnen het voortgezet en middelbaar onderwijs zijn er praktische vraagtekens bij de uitvoering van de versoepeling. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat er overal in het schoolgebouw anderhalve meter afstand wordt gehouden?

Maatschappelijke vraagstukken bij het weer naar school gaan

• (leerlingen)Vervoer. “Openbaar vervoer? Liever niet”, zegt Rutte. Maar hoe ga je dan van en naar school? “Lopend of op de fiets”, zegt Rutte. Voor kinderen en jongeren die in de buurt van hun school wonen is dat haalbaar, maar niet iedereen woont dichtbij de school waar ze naar toe gaan. Stel dat alle leerlingen van het voortgezet onderwijs straks op de (brom)fiets naar school gaan. Is er dan voldoende plek voor hun (brom)fiets om deze veilig te stallen? Hoe zorg je ervoor dat ze bij aankomst op anderhalve meter afstand van elkaar staan? En hoe veilig is het op de weg als iedereen met de fiets van en naar school komt? Leerlingen (en ouders) en schoolbesturen werken aan creatieve oplossingen voor deze vraagstukken.
• Sociale contacten zijn belangrijk (je ziet weer je vrienden, dan wel medestudenten). Het gemis was groot (panel 2020), dit kan gevolgen hebben voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. De onderlinge sociale contacten komen nu weer meer op gang. Dit kan invloed hebben op reguliere problemen in groepen zoals pesten, groepsdruk etc. Neemt dit toe of juist niet?
• Voorlopig blijven vormen van fysiek lesgeven en online naast elkaar bestaan. Het combineren van onderwijs in de klas en op afstand is een echte uitdaging. Hierbij kunnen kinderen, ouders, jongeren goed meedenken. Wat hebben zij zelf nodig om gemotiveerd te blijven?

Ouderbetrokkenheid en opgelopen leerachterstand

Het snelle omschakelen van leerkrachten van klassikaal onderwijs naar afstandsonderwijs in de afgelopen maanden heeft extra druk gelegd op het onderwijspersoneel. Maar ook ouders voelden ineens veel meer druk toen hun kinderen thuisonderwijs kregen. Normaal gesproken varieert de ouderbetrokkenheid al enorm, in de afgelopen periode kwam die nadrukkelijker naar voren. Niet elke ouder beschikt over de pedagogische en didactische vaardigheden van een leerkracht, het contact met leerkrachten verminderde en ouders moesten diverse taken combineren.

Als we naar Groningen en Drenthe kijken blijkt dat (panels april 2020):

• In Groningen en Drenthe konden de meeste ouders voldoende steun bieden bij het onderwijs van hun kind de afgelopen periode. Toch geeft een omvangrijke groep ook aan dat zij onvoldoende steun konden bieden. Dat gold voor ouders van kinderen in de basisschoolleeftijd in Groningen 19% en in Drenthe 26%. En voor ouders van kinderen op het voortgezet onderwijs: Groningen 21% en in Drenthe 9%.
• Volgens ouders liepen hun kinderen leerachterstanden op in de afgelopen periode. In Groningen: basisschool 28% en voortgezet onderwijs 37%. In Drenthe: basisschool 24% en voortgezet onderwijs 38%. Ruim 40% van de panelleden verwacht dat deze niet zomaar zijn weggewerkt.

Uit de recente landelijke peiling van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) blijkt echter dat de meeste basisscholieren geen leerachterstand hebben opgelopen door de gesloten scholen vanwege het coronavirus. Slechts één op de tien schoolleiders ziet een leerachterstand. Bijna 1 procent noemt de achterstand ernstig. Volgens de AVS hebben de meeste scholen het thuisonderwijs goed opgepakt. Ook ouders hebben eraan bijgedragen dat de leerachterstand bij de meeste kinderen constant is gebleven. Er zijn ook scholen die aangeven dat hun leerlingen juist sneller zijn gegaan.

Maatschappelijke vraagstukken bij ouderbetrokkenheid en leerachterstand

• Stimuleert het beleid van de scholen betrokkenheid van alle ouders/opvoeders of sluit deze sommige ouders toch uit?
• Ouders konden de afwezigheid van de leerkracht slechts tot op zekere hoogte compenseren. Onderwijsinstellingen moeten opgelopen leerachterstanden in beeld krijgen en samen met kinderen (en hun ouders), jongeren en jong volwassenen een plan van aanpak maken hoe die achterstanden in te halen zijn. Het kabinet investeert bijna €500 miljoen extra in het onderwijs voor studenten en zomerscholen om achterstanden aan te kunnen pakken.

Om een baan te kunnen vinden, ga je naar school en loop je stages. Een stageplek leidt vaak ook tot werk, vooral bij beroepsopleidingen. De afgelopen maanden gingen de scholen dicht en kwamen veel studenten (mbo/hbo) thuis te zitten omdat ook hun stage bij een evenementenbureau of horecazaak werden stopgezet. Nu we ook nog midden in een economische crisis zitten, ligt er de uitdaging om antwoord te vinden op de vraag: hoe kom je aan stages? Welke manieren kunnen we met elkaar in gang zetten om stages te creëren? En hiermee ook de kansen voor schoolverlaters op de arbeidsmarkt te vergroten? In de provincie Groningen is CMO STAMM bijvoorbeeld betrokken bij het initiatief van Landgoed DeCamping. Hier worden jongeren die uit het mbo dreigen te vallen, weer op weg geholpen terug naar school en soms ook naar werk.

Maatschappelijk vraagstuk bij schoolverlaters en hun kansen op arbeidsmarkt

Voor wat betreft de arbeidsmarkt ligt er een uitdagend vraagstuk ten aanzien van schoolverlaters en hun kansen op de arbeidsmarkt. Het UWV en CBS publiceren elke maand de werkloosheidscijfers in Nederland. In april 2020 kwamen er fors meer WW-uitkeringen bij dan in maart. Toen waren het 38.000 nieuwe uitkeringen. In april zijn dat er 74.000. In alle sectoren en onder alle leeftijdsgroepen neemt de WW toe. Lees ook ons artikel over de situatie met betrekking tot werken inkomen van jongeren in Groningen en Drenthe. Bij jongeren tussen de 15 en 25 jaar is de toename het grootst. In deze groep nam het gemiddeld aantal nieuwe WW-uitkeringen per week toe van 1.900 in maart naar 3.300 in april, een stijging van 75 procent.

Sinds het begin van de coronacrisis belanden steeds meer mensen in de bijstand. De instroom groeit in alle leeftijdsgroepen, maar het sterkst bij mensen onder de 35 jaar. Dat concludeert Divosa, vereniging van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein, op basis van de bijstandsgegevens van gemeenten. De instroom in de bijstand van mensen tot 27 jaar groeide met 55 procent en van 27- tot 35-jarigen met 58 procent. Voor oudere leeftijdsgroepen was de stijging tussen de 19 en 32 procent. Volgens Divosa is de instroom van jongeren in de bijstand altijd hoger dan bij ouderen, maar wordt het patroon versterkt door de economische tegenwind. Mensen onder de 35 jaar hebben doorgaans vaker een flexibele contract en weinig WW-rechten opgebouwd, waardoor ze sneller in de bijstand belanden (bron NOS.nl).

Met de versoepeling van de coronamaatregelen is er meer mogelijk. Het is alleen de vraag of de economie zich zodanig herstelt dat de jeugdwerkloosheid terugkomt op het niveau van voor de coronacrisis. In Groningen en Drenthe raakt het vooral de havo/vwo en de groep wo/hbo. Het Nibud constateerde al in maart dat veel jongeren direct een inkomensterugval hadden. Jongeren hebben een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt: ze hebben vaak geen vast contract en onvoldoende buffer om financiële tegenslagen op te vangen. Hoe kunnen we onze arbeidsmarkt zo inrichten dat we hun kansen vergroten? Laten we samen kijken naar mogelijkheden en pilots in onze provincies die aansluiten op het SER Noord Nederland advies: het werkend alternatief.

Kinderen en jongeren die tot voor kort gewend waren om zomaar buitenshuis te gaan, kregen voor het eerst in hun leven te maken met vrijheidsbeperkende maatregelen. Niet meer naar de sportclub, naar het jongerencentrum of even lekker winkelen. Voor kinderen en jongeren had dit een groot impact. Voor jongeren vanaf 12 jaar blijft dit ook nog even, want ook zij moeten rekening houden met ‘het nieuwe normaal’. De culturele sector ligt fysiek stil: geen popfestivals, niet naar TT Assen of FC Groningen. Kinderen en jongeren zijn vrij, maar ze voelen zich minder vrij.

De vrijheidsbeperkende maatregelen hadden niet alleen een groot impact op kinderen en jongeren zelf. Ook jongerenwerkers en handhavers kregen het bijvoorbeeld drukker, omdat jongeren niet meer op stap konden. Omdat de horeca gesloten was, werd er  meer op straat rondgehangen. Dat zorgde soms weer meer overlast op straat. Het aantal meldingen van jeugdoverlast bij de politie steeg in april explosief, zo blijkt uit een analyse van nieuwe politiecijfers door LocalFocus. In Drenthe is de grootste stijging in ons land te zien: in april werd hier 682 keer jeugdoverlast gemeld, een jaar eerder gebeurde dat ‘maar’ 243 keer (een stijging van ruim 180 procent). In de provincie Groningen waren 550 meldingen tegen 287 vorig jaar. Een stijging van 91,6 procent.

Maatschappelijke vraagstukken bij vrije tijd

• Ontmoeting: tien uur gezelschap van niet-gezinsleden in de vrije tijd valt weg. Een groot deel van de vrije tijd staat in het teken van ontmoeting (met niet-gezinsleden), zo blijkt uit het beleidssignaal van het SCP. Men ontvangt thuis bezoek. Of ontmoet derden buiten de deur. Vaak heeft ook uitgaan een sociaal karakter. Vooral voor jongeren die bezig zijn hun eigen identiteit te ontwikkelen. Waar kunnen jongeren elkaar treffen (met RIVM-regels) zonder volwassen ogen? In hoeverre kunnen buurthuizen, het jongerenwerk en andere voorzieningen hier met hen een rol inspelen?
• Veel jongeren zijn actief als vrijwilliger. Ook in Groningen en Drenthe. Vaak zijn ze betrokken bij de organisatie van festivals, podia en andere evenementen. Dit zijn juist de sectoren die stil liggen. Hoe kunnen jongeren hun talenten blijven ontwikkelen? Hoe zijn deze in te zetten in andere sectoren, zodat ze zich kunnen blijven ontplooien? Vrijwilligerswerk biedt zingeving.