Netwerk Zorginitiatieven Drenthe

22 mei 2020

In diverse dorpen en wijken in Drenthe komen inwoners in actie voor goede zorg en ondersteuning voor zichzelf, hun naasten en dorpsgenoten. Ze vormen ‘zorginitiatieven’, die vitaliteit bevorderen, nieuwe vormen van wonen en zorg ontwikkelen en een eigentijdse invulling geven aan naoberschap. Ze nemen het heft in eigen hand en leveren zo een belangrijke maatschappelijke bijdrage: aan goede gezondheid, goede en betaalbare zorg en behoud van voorzieningen op het platteland.

Voor ouderen die graag in hun eigen omgeving blijven wonen, ook als zij zorg nodig hebben, zijn lokale initiatieven die hulp, steun en aandacht bieden van grote betekenis. Deze coronatijd laat met talrijke creatieve ideeën zien hoe lokale initiatieven bijdragen aan verbondenheid en betrokkenheid bij elkaar. Voor ouderen betekent dit een grote steun in de rug. Initiatieven variëren van iPad-projecten met online ontmoetingen met familie en vrienden, bloemetjesacties, belcirkels tot huis-aan-huisdienstverlening, zoals in Gasselternijveen.

Netwerk Zorginitiatieven Drenthe

Zorginitiatieven, gemeenten en organisaties op het gebied van wonen, zorg en welzijn vormen samen het Netwerk Zorginitiatieven Drenthe. Dit Netwerk is opgericht om de ‘ontwikkeling van onderop’ te versterken. ‘Samen leren’ is het motto. CMO STAMM organiseerde in oktober 2019 de startbijeenkomst van het Netwerk en zet zich samen met partners in voor een stevig hart van een beweging voor vitale gemeenschappen in Drenthe.

• Bekijk de website van het Netwerk Zorginitiatieven Drenthe

Achtergronden

In heel Drenthe neemt het aantal zorginitiatieven van inwoners toe. De vormen zijn divers:  knarrenhofjes, zorgcoöperaties, lokale coördinatiepunten voor onderlinge hulp, een zorghotel voor tijdelijk verblijf, nieuwe vormen van zorgneutraal wonen.

De zorginitiatieven komen voort uit wensen en behoeften van inwoners zelf: in de eigen omgeving blijven wonen, elkaar steunen, zelf de regie houden en passende professionele zorg kunnen inroepen indien nodig.

Tegelijkertijd sluit de opkomst van zorginitiatieven aan bij het beleid van de overheid: mensen die zorg of ondersteuning nodig hebben moeten dat zoveel mogelijk zelf regelen, met hulp van hun omgeving. Dit betekent onder meer dat ouderen en mensen met beperkingen pas in aanmerking komen voor verblijf in een instelling als ze 24 uur per dag zorg of toezicht nodig hebben. Mensen wonen dus langer zelfstandig, omdat het moet, maar ook omdat ze het zelf willen. Voor jonge ouderen betekent dit dat ze moeten anticiperen op een situatie waarin ze nog wel zelfstandig wonen, maar niet meer volledig zelfredzaam zijn. Voor dorpen en wijken betekent het dat ze meer inwoners tellen die zorg of ondersteuning van anderen nodig hebben. Via zorginitiatieven spelen dorps- en wijkbewoners gezamenlijk in op deze realiteit.

Reguliere zorg onder druk door bevolkingsontwikkeling

Naar verwachting neemt de rol van zorginitiatieven van inwoners de komende jaren aan belang toe. Vooral door demografische ontwikkelingen ziet het er namelijk naar uit dat de reguliere zorg en ondersteuning onvoldoende kan voorzien in de behoeften. Doordat het aantal 80+’ers in de Drentse bevolking sterk toeneemt^[1], komen er steeds meer mensen met dementie en chronische ziekten en groeit de vraag naar mantelzorg, wijkverpleging, huisartsenzorg, hulpmiddelen en langdurige zorg. Als het zorgstelsel op de huidige manier blijft functioneren, is meer menskracht en meer budget nodig.

Omdat er de komende jaren geleidelijk minder 20- tot 65-jarigen zijn, neemt het potentieel aan mantelzorgers en professionele zorgverleners af. Nu al zijn er arbeidstekorten in de gezondheidszorg; dat probleem is vanwege de demografische ontwikkeling niet eenvoudig op te lossen. Dit heeft gevolgen in de hele provincie, maar in het bijzonder in de krimpgebieden. Daar staat de zorg extra onder druk, omdat jongeren, hoger opgeleiden en gezondere mensen daar vaker wegtrekken, terwijl oudere en kwetsbare inwoners achterblijven.

Bovendien neemt daar door de bevolkingsdaling het draagvlak onder bestaande voorzieningen af. Een andere benadering van zorg en ondersteuning is nodig om te voorkomen dat mensen die hulp nodig hebben daar (steeds vaker) tevergeefs om vragen. Zorginitiatieven zijn daarin in potentie een factor van belang.

Zorginitiatieven zijn van zichzelf en zoeken samenwerking

Zorginitiatieven komen voort uit de dromen, wensen en behoeften die in (vitale) gemeenschappen  leven over wonen, gezondheid, welbevinden en zorg. Betrokkenen zoeken naar vormen hiervoor die bij hen en hun omgeving passen. Zelf regie willen voeren, over de eigen (toekomstige) zorg, over het zorgaanbod of over de leefbaarheid in de eigen omgeving vormt de sterke drijfveer van veel initiatiefnemers.

Zorginitiatieven zijn zeker géén instrument dat gemeenten of zorgpartijen kunnen inzetten om knelpunten in zorg en ondersteuning op te lossen. Wel kunnen zorginitiatieven partner zijn van gemeenten en organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg, en samen werken aan doelen die zij belangrijk vinden, zoals een gezonde leefstijl, inzet van zorgkracht, alternatieve woonvormen en/of afstemming van formele en informele zorg. Hoe dat het beste gestalte kan krijgen, is een punt van ontwikkeling en overleg.

Burgerkracht is onmisbaar bij behoud en versterking van de leefbaarheid. Overheden (en anderen) kunnen daarom eigenlijk niet anders dan de ‘beweging van onderop op’ als welkome ontwikkeling tegemoet treden en waar nodig ondersteunen.

Inzichten

Op basis van kennis en ervaring van zorginitiatieven in Drenthe kunnen we een aantal inzichten meegeven voor de (verdere) ontwikkeling van afzonderlijke initiatieven en samenwerking:

• Houd de regie: want ‘als we niet zelf de voorzieningen overeind houden, raken we ze kwijt.’
• Weet wat er speelt: verwerf inzicht in trends, (zorg)ontwikkelingen, wensen en behoeften van dorps-/wijkgenoten, via bestaande feiten & cijfers en eigen activerend (lokaal) onderzoek.
• Ga partnerschappen aan: met onder meer professionele zorgpartijen en de gemeenten; samen bereik je meer.
• Vraag advies en ondersteuning: voor inhoud en proces, als initiatiefnemers kun je niet alles weten van regelgeving (op divers gebied), geldstromen, juridische constructies, zorgindicaties.

Ambitie en doelen van het Netwerk Zorginitiatieven Drenthe

Het Netwerk Zorginitiatieven Drenthe heeft de ambitie de Drentse zorginitiatieven te stimuleren en te versterken. Het motto is ‘samen leren’. Dit betekent dat deelnemende initiatieven, gemeenten en maatschappelijke partners van elkaar leren en elkaar inspireren én gemakkelijk toegang krijgen tot relevante kennis van derden.

Het Netwerk zet zich in voor:

1. toekomstbestendige initiatieven, die breed draagvlak hebben in de bevolking, voldoende (vrijwillige) medewerkers en een toekomstbestendig verdienmodel;
2. vruchtbare samenwerking tussen de initiatieven, gemeenten en andere maatschappelijke partners in wonen, welzijn en zorg.

Samen leren

 Elke initiatief is uniek. Door van elkaar te leren en elkaar te inspireren kunnen initiatieven zich verder ontwikkelen. Vanuit het brede scala aan voorgenomen, startende en al succesvolle initiatieven komt een waaier aan kennis, inzichten, knelpunten en vragen. Deze bepalen wat er in het Netwerk ter tafel komt. In het Netwerk zien de deelnemers wat er kan en hoe het kan. Dit geeft inspiratie en vertrouwen dat nieuwe vormen van zorg haalbaar zijn en dat het zorgsysteem door initiatieven van inwoners een transformatie kan ondergaan.

[1] Zowel het aantal als het aandeel 80+’ers in de bevolking verdubbelt ruimschoots tussen 2019 en 2050.