Boter bij de vis

5 april 2018

We doen het zelf! Zeggen dorpen en wijken. Overal in ons land nemen burgers de regie over hun leven en leefomgeving. Ze gaan aan de slag met zorg, welzijn, groenonderhoud of met hun zwembad. Maar ook met het buurthuis, de dorpswinkel, een bewonersbedrijf of een coöperatie. CMO STAMM heeft de afgelopen jaren veel initiatieven ondersteund op hun weg naar financiële zelfstandigheid en onorthodoxe verdienmodellen.

Hoe autonoom zijn burgerinitiatieven?

Maar kunnen die bewoners het wel zelf? Hoe komen ze aan hun geld? Staan ze dan wekelijks bij de gemeente de hand op te houden? In de praktijk is de eerste impuls van zowel gemeente als burgerinitiatief ‘er moet subsidie komen’. En er is vaak bij de start van een initiatief ook iets van aanjaaggeld nodig. Voor een eerste investering, voor het aankopen van vastgoed, voor het inhuren van deskundigheid enzovoort.

Om twee redenen is het goed kritisch te zijn op subsidie:

1. De gemeente kan niet oneindig doorgaan met het geven van geld dat eigenlijk niet is begroot;
2. Een burgerinitiatief dat ineens zonder subsidie zit (omdat de gemeente het slechts voor twee jaar verstrekte of omdat er een andere wethouder zit die de subsidie stopzet) staat letterlijk met lege handen.

Een burgerinitiatief dat autonoom wil zijn moet zijn eigen geld genereren.

Burgerkracht en overheidsparticipatie

De vele initiatieven van bewoners worden door de overheid vaak ‘burgerparticipatie’ genoemd. Eigenlijk geen goede term. Immers, neem je dat woord letterlijk, dan bedoel je dat burgers mee mogen doen in iets wat een ander – de overheid – bedacht heeft. Denk aan de aloude inspraak: laat (boze) bewoners aan het woord en doe daarna wat je toch al van plan was. Burgers hebben de regie al lang genomen. Er is sprake van nieuw eigenaarschap. Overheden doen er goed aan dat proces vanuit wijken en dorpen op waarde te schatten, te faciliteren, daarin ook meer volgend te zijn. Een duwtje mag, maar laat het initiatief bij de bewoners. Daarmee hebben we het niet langer over burgerparticipatie maar over burgerkracht en overheidsparticipatie. De rol van de gemeente varieert daarbij van miniem tot samendoen, co-creatie.

Verdienmodel – boter bij de vis

Elk initiatief doorloopt vijf fasen:

1. Een kopgroep van energieke visionairs die een droom hebben;
2. Het zoeken van draagvlak onder een grotere groep mensen (bijvoorbeeld de dorpsbewoners);
3. Het aanbrengen van focus: welk scenario kies je voor je initiatief;
4. Op basis van de scenariokeuze: organisatievorm en verdienmodel;
5. Start, feest, uitvoering.

Pas in de vierde fase is een initiatief toe aan het bedenken hoe het financieel moet. En het hangt erg af van hoe de keuzes in de voorgaande fasen zijn uitgevallen, naar welke rechtsvorm of welk verdienmodel je gaat toewerken.

• Als het initiatief de zorg overneemt van een professionele zorginstelling, zou de structurele financiering uit PGB’s kunnen bestaan.
• Als burgers het initiatief nemen de bermen in hun buurt te gaan onderhouden, kan de afspraak met de gemeente gemaakt worden dat het geld dat de gemeente regulier hiervoor beschikbaar heeft naar het burgerinitiatief gaat (voorheen naar een uitvoerder).

We hebben het daarbij niet over gemeenten die hun groenonderhoud outsourcen aan vrijwillige buurtschoffelaars en -maaiers. Met dergelijke constructies hebben we het niet meer over subsidie, maar over substitutie: reguliere middelen worden anders ingezet. Het maken van dit type afspraken heeft over het algemeen nogal wat voeten in de aarde. Zo is er in het laatste voorbeeld een gedegen burgerbegroting nodig.

Nog lastiger is het om het zwembad of het dorpshuis te gaan runnen of de speeltuin van een goede exploitatie te voorzien. Voor dat type verdienmodel moeten de benen op tafel en moet er flink buiten de lijntjes worden gekleurd. De initiatiefnemers moeten op een nieuwe manier kijken naar hun uitgaven en hun inkomsten. Nieuwe diensten, producten en doelgroepen. CMO STAMM heeft de afgelopen jaren veel van dit soort initiatieven ondersteund.

Meer weten? Kom naar de CMO STAMM Academie Verdienmodellen

Op 19 april organiseren we in Assen een Academie over verdienmodellen. Tijdens deze academie wordt antwoord gegeven op:

• Hoe maak jij jouw initiatief financieel duurzaam?
• Hoe kun je op een nieuwe manier geld binnen halen, zodat jouw initiatief kan blijven bestaan?
• Welke rol speelt de gemeente?