Burgerbegroting: tool voor taakoverdracht

7 november 2016

Een blog door (inmiddels oud-collega) Jan van der Bij

Er was een tijd dat goedwillende gemeenten hun burgers inspraak wilden geven. Niet dat er daarna veel mee gedaan werd, maar het was toch een mooi gebaar. In die tijd werd de burgerbegroting bedacht: je zet als gemeente op papier wat je per thema doet – welzijn, wegen, groenonderhoud, etc. – en communiceert dat. Informatieverstrekking. Want er veel van vinden was er niet bij. Wat moest je als wijk-/dorpsbewoner met dat pakket cijfers dat het budget van de hele gemeente betrof.

Nu, in het tijdperk van “Het monopolie op beleid moet naar de burger”, ligt bemoeienis van burgers met de onderdelen die samen de gemeentebegroting vormen veel meer voor de hand. Gemeenten hebben geleerd zich van die bemoeienis wat aan te trekken, burgers leerden dat de gemeente niet de vijand was. Zo kwamen de ambities van wijken en dorpen meer tot hun recht.

Maar een burgerinitiatief dat het onderhoud van de weg, het schoonhouden van de sloten, het maaien van de bermen of het beheer van een dorpshuis op zich wil nemen, wil weten: wat besteedt de gemeente daar op dit moment aan? En krijgt geen adequaat antwoord op die vraag.

Gemeenten kunnen dan zeggen wat ze voor de hele gemeente aan slootonderhoud uitgeven of wat ze besteden aan alle buurtgebouwen. Ze kunnen niet vertellen hoeveel m2 berm er in je dorp is, wat het beheer van jouw buurtgebouw de gemeente kost.

Achterliggende gedachte hier is dat een wijk of een dorp een tot nu toe gemeentelijke taak wil overnemen en boter bij de vis wil. Mensen die geen subsidie komen vragen, snappen dat die tijd voorbij is, maar die wel betaald willen worden voor het overnemen van een taak. En een gemeente die bereid is het bedrag dat regulier in de begroting staat voor een werkzaamheid te betalen aan het burgerinitiatief dat de klus gaat klaren.

Er zijn gemeenten die zo lang hebben gedaan over het beantwoorden van de vraag wat ze aan een bepaald gebied – dorp, streekje, wijk – of gebouw uitgeven dat het burgerinitiatief ter ziele was. Het wachten beu. De energie weg. Deels is dit gemeentelijk onvermogen, soms is het onwil. Gelukkig zijn er ook gemeenten die er alles voor over hebben om het gevraagde binnen acht weken op tafel te hebben.

Zo’n gemeente is Ede. De gemeente kreeg de uitdaging van het dorp De Valk voorgelegd: wij kunnen het wegen- en groenonderhoud beter doen dan jullie. Met weliswaar nog allerlei mitsen en maren over details, had de gemeente de gegevens inderdaad met acht week klaar. Een prachtig proces overigens. Gemeente en bewoners die zich over grote kaarten bogen, wat hoort nog bij De Valk en waar komen we op het gebied van het dorp Lunteren. Wat is nu zandweg, waar loopt een sloot langs de weg en waar niet. Hoe lang is die berm daar precies. Over dat type exactheid ging het en moet het gaan bij taakoverdracht aan burgerinitiatieven. Gemeenten met GeoVisia hebben het als het over ruimtelijke initiatieven gaat makkelijker, die kunnen het bepalen van m2 etc. automatisch doen. Wat er dan uitrolt, is een burgerbegroting nieuwe stijl. Een tool om als gemeente met een burgerinitiatief solide afspraken te kunnen maken. Een begroting die echt is geënt op de vraag of de uitdaging van burgers. En die werkt op de vereiste schaalgrootte: de bermen in een bepaald dorp, de exploitatie van een gebouw. Een landelijk traject rond burgerbegrotingen heeft op dit gebied een aantal pilots gedraaid. Hier komen ook veelbelovende resultaten uit.

Wij gaan voor een burgerbegroting die het gesprek over taakoverdracht vergemakkelijkt, gemeenten de kans biedt zaken uit te besteden, en burgers de ruimte geeft de regie te nemen.

De dorpscoöperatie in De Valk neemt alvast per 1 januari al het dorpse grijs- en groenonderhoud over voor een bedrag van 120.000 euro per jaar!