Wat hebben mensen echt nodig om goed te kunnen leven? Een heldere vraag en een mooie leidraad voor het opstellen van beleid. Het zorgbeleid van de overheid sluit echter lang niet altijd goed aan op het leven van mensen.
Dat werd heel erg duidelijk tijdens de werkconferentie die Zorgmonitor Groningen op 25 november 2016 organiseerde. Thema was: ‘zorg in de wijk’. De rode draad in het programma was de verbinding tussen het leven van gewone mensen (met of zonder zorgvraag) en het zorg- en ondersteuningsbeleid van de overheid. Vooral in de film met ervaringen van wijk- en dorpsbewoners en in de presentatie van hoofdspreker Erik Dannenberg bleek dat die verbinding regelmatig hapert.
Greet Stiekema uit Kloosterburen, die haar verhaal deed in de film, kreeg een groot applaus van de aanwezigen voor wat ze zelf haar ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ noemde. Ze had de man van haar hulp te vragen een leuning te monteren bij haar voordeur, in plaats van hiervoor een beroep te doen op de Wmo en de wooncorporatie. Zo vermeed ze een lange wachttijd. Ook Anne Hilderink van coöperatie Klooster & Buren heeft te maken met belemmerende regels en schotten in de zorg. ‘We moeten met de zorg terug naar de essentie’, bepleit zij in de film. ‘Wat hebben mensen echt nodig om goed te kunnen leven’ moet volgens haar de leidraad zijn. ‘En dat scheelt ook nog eens ongelofelijk veel geld.’
Erik Dannenberg sloot hier in zijn lezing op aan. Hij inspireerde door de vinger op de zere plek te leggen. Zo toonde hij een dia met twee bruggen. Eén daarvan leek alleen geschikt voor mensen die goed ter been zijn. De tweede, die er direct naast lag, leek óók toegankelijk voor mensen met een rollator of in een rolstoel. Waarom niet één brug gemaakt waar iedereen overheen kan, vroeg Dannenberg zich af. Zijn eigen antwoord was dat het typerend is voor hoe we in Nederland omgaan met mensen met een beperking of zorgvraag. We ontwikkelen een speciaal aanbod in plaats van onze gewone voorzieningen en activiteiten wat aan te passen, zodat ze toegankelijk zijn voor iedereen. Met andere woorden: de inclusieve samenleving is nog niet verankerd in ons denken en doen, maar er zijn mogelijkheden.
In opdracht van 11 gemeenten in de provincie Drenthe en 18 gemeenten in de provincie Groningen hebben CMO STAMM en het Sociaal Planbureau Groningen het cliëntervaringsonderzoek (CEO) voor de Wmo 2015 uitgevoerd.
De Wmo 2015 verplicht gemeenten jaarlijks te meten hoe cliënten de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning ervaren. Gemeenten moesten hier in 2016 mee aan de slag. De uitkomsten van het CEO laten zien hoe cliënten de kwaliteit van hulp en ondersteuning vanuit Wmo ervaren. Het is dus een belangrijk instrument in de monitoring van de situatie en de resultaten van de transities.
De 18 Groningse gemeenten waarvoor wij het Cliëntervaringsonderzoek Wmo 2015 uitvoerden zijn Appingedam, Bedum, Delfzijl, De Marne, Eemsmond, Grootegast, Haren, Hoogezand-Sappemeer, Leek, Loppersum, Marum, Menterwolde, Pekela, Slochteren, Stadskanaal, Veendam, Winsum en Zuidhorn. De 11 Drentse gemeenten zijn Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, de Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden Drenthe, Noordenveld en Tynaarlo.
Ruim drieëntwintigduizend Wmo-cliënten uit deze gemeenten zijn uitgenodigd om aan het cliëntervaringsonderzoek mee te doen; bijna achtduizend (37%) hebben de vragenlijst op papier of digitaal ingevuld.
Heel kort samengevat is de uitkomst van het onderzoek dat driekwart van de Wmo-cliënten positief is over het contact met de gemeente, de kwaliteit van de ondersteuning en het effect van de ondersteuning op hun leven. Vooral de vraag met betrekking tot het effect van de ondersteuning scoort gemiddeld hoog. In vier op de vijf gevallen zegt men zich beter te kunnen redden door de ontvangen ondersteuning.
De vragen over de mantelzorg en het gebruik van een onafhankelijk cliëntondersteuner worden opvallend minder positief beoordeeld. Een proportioneel deel (ongeveer 20%) van de ondervraagde cliënten die mantelzorg ontvangen, heeft het idee dat hun naaste de zorg niet aankan. Daarnaast wist minder een kwart (24%) van de ondervraagde cliënten dat er gebruik gemaakt kon worden van een onafhankelijk cliëntondersteuner.
Zowel in de deelname aan het onderzoek als in de beantwoording van de vragen komen behoorlijke verschillen tussen gemeenten naar voren. Bijzonder is dat dit soms ook het geval is bij gemeenten die samenwerken op het gebied van de Wmo en dezelfde beleidsuitgangspunten en werkwijze hanteren.
De resultaten van de CEO-analyse over de Groninger en Drentse gemeenten en de benchmark ten opzichte van de provinciale gemiddelden zijn te vinden op de webportal Cliëntervaringsonderzoek Wmo.
Gemeenten, welzijns- en zorgorganisaties hebben diverse rollen als het om mantelzorgers gaat. Ze dragen aan de ene kant zorg voor een optimale ondersteuning van mantelzorgers en doen aan de andere kant (steeds meer) een beroep op de inzet van mantelzorgers. Daarnaast zijn ze werkgever en kunnen daarin een voorbeeldrol hebben door mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid te ontwikkelen.
In oktober 2015 organiseerde het Expertisecentrum Informele Zorg van CMO STAMM de werkconferentie “Laat u uw mantelzorger óók werken?” voor beleidsambtenaren en leidinggevenden van gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties. Met als inzet mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid onder de aandacht te brengen o.a. met goede voorbeelden uit de provincie Groningen. Zie ook het mantelzorgmagazine over mantelzorg & werk.
De adviseurs van het Expertisecentrum Informele Zorg zetten gedurende dit jaar (2016) in op het stimuleren van mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid binnen gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen in de provincie Groningen.
Daarvoor kunnen gemeenten en organisaties gebruik maken van de expertise van de adviseurs. Functionarissen van steunpunten mantelzorg die in hun gemeente een rol willen spelen rond dit onderwerp kunnen hun vaardigheden vergroten door deel te nemen aan een workshop die het Expertisecentrum Informele Zorg dit jaar aan zal bieden.
CMO STAMM heeft inmiddels invulling gegeven aan mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid en ontving daarvoor eind 2015 de landelijke erkenning “Wij werken mantelzorgvriendelijk”.
Wilt u meer weten over mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid? Maak dan een afspraak met de adviseur van het Expertisecentrum Informele Zorg:
Neem ook eens een kijkje op www.mantelzorggroningen.nl of op www.drenthemantelzorgvriendelijk.nl