Pilot: kwetsbare ouderen wonen langer zelfstandig thuis

19 mei 2016

Project  “SPIL”: Even buurten Noord-Nederland

Unieke aanpak in Drachten, Vlagtwedde, Delfzijl en Hoogeveen. Uitgangspunt is dat participeren, onderdeel uitmaken van een netwerk(je) en een ander te kunnen helpen  bijdraagt aan de gezondheidsbeleving. Waar gaat het over? Het project  “SPIL” Even buurten Noord Nederland!

Noord-Nederland heeft te maken met een sterke vergrijzing van de bevolking. Mensen leven langer, worden ouder en soms ook hulpbehoevender, terwijl op zorg en welzijn wordt bezuinigd. Noord-Nederland heeft ook te maken met een krimpende bevolking, vooral in de jongere leeftijdscategorieën. Ouderen willen graag zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen huis blijven wonen. Ook de overheid stimuleert dit. De kosten van de zorg moeten worden teruggedrongen, er moet meer aandacht worden besteed aan de eigen mogelijkheden van mensen en aan de kracht van het informele sociale netwerk in de directe omgeving. Dit alles vraagt om nieuwe en creatieve oplossingen voor bestaande vraagstukken.

Het Rotterdamse project Spil, Even Buurten is zo’n nieuwe, creatieve aanpak die succesvol is gebleken. Een Spil is een centrale contactpersoon in de buurt waar ouderen van 70+ zichzelf of een oudere uit hun omgeving kunnen melden voor hulp of steun. De Spil makelt en schakelt tussen mensen, bouwt aan een informeel sociaal netwerk in de buurt en verbetert de samenwerking tussen het formele en het informele (hulp)circuit. Reden voor CMO STAMM en enkele professionele instellingen om dit project als pilot in te zetten in Noord-Nederland om te kijken of de aanpak ook werkt in een landelijk en kleinstedelijk gebied. In Delfzijl Noord, Ter Apel en de wijk de Bouwen in Drachten is de Spilaanpak gedurende een jaar uitgevoerd. Wat zijn de doelstellingen en behaalde resultaten?

Doelstellingen

Gericht op de ouderen:

• Vergroten (of minimaal stabiliseren) van de zelfredzaamheid en eigen regie van ouderen 70+.

Gericht op de wijk en de professionals:

• Versterken en inzetten van het informele buurtnetwerk voor sociale en praktische ondersteuning;
• Verbeteren van vroegtijdige signalering van kwetsbaarheid bij ouderen 70+;
• Verbeteren van de afstemming van het professionele zorg- en welzijnsaanbod op de behoefte van de doelgroep.

Resultaten van de pilots

De belangrijkste vragen van de ouderen lagen op het vlak van (meer) sociaal contact, praktische hulp en steun in en om huis, en vervoer. De meeste projectdeelnemers zijn 80 jaar of ouder, vrouw en wonen zelfstandig alleen. Ze beoordelen hun eigen gezondheid overwegend als redelijk tot goed.  Acht op de tien deelnemers heeft een fysieke beperking, die te maken hebben met het lopen (bewegen, mobiliteit). Bijna de helft heeft een chronische aandoening, vooral aan hart- en bloedvaten, de luchtwegen, reuma of diabetes.

De deelnemers zijn in het Spilproject vooral geholpen aan een maatje door het leggen van contact met andere buurtbewoners (één op één match), deelname aan buurtactiviteiten of ontmoetingsplekken, kleine klusjes of het regelen van vervoer. Dit heeft hun welzijnsbevinden vergroot waardoor zij het leven weer beter aan kunnen en zich minder kwetsbaar voelen. De hulp en steun blijkt vooral in de ‘kleine dagelijkse dingen’ te zitten, met grote impact voor de ouderen. Aandacht, respect, begrip, iemand om mee te praten, om iets mee te doen, vervoer om ergens te kunnen komen en hulp bij praktische zaken als boodschappen en administratie zijn heel belangrijk. Als hiervoor op wijkniveau een structurele, voor ouderen goed toegankelijke en bereikbare sociale infrastructuur beschikbaar is, is er al een heleboel gewonnen.

Opvallend is dat de professionele hulpverlening in de wijken goed op orde is, maar veel ouderen worden nog steeds niet bereikt. Dat komt mede omdat ouderen zelf niet snel om iets vragen, hulp of steun moet hen aangereikt worden. En dus moeten zij in beeld zijn. Er wordt veel eenzaamheid gesignaleerd. De Spillen, en ook de nieuwe S1-functionarissen van de thuiszorg, spelen een belangrijke rol in het vinden en signaleren van kwetsbare ouderen door ofwel huis aan huis te gaan, dan wel mensen op straat aan te spreken.

Er is ook een belangrijke rol weggelegd voor ‘sleutelfiguren’. Dit zijn mensen in straten en buurten die zich inzetten voor het verbeteren van het contact met en tussen kwetsbare ouderen. De Spil gaat actief op zoek naar deze personen. Zij verbinden vervolgens de mensen in hun eigen omgeving en organiseren kleinschalige activiteiten. De Spil kan zich vervolgens weer op een andere straat/wijk richten.

Wat moet er gebeuren om ouderen langer zelfstandig  thuis te kunnen laten wonen en hun welbevinden en zelfredzaamheid te versterken of te stabiliseren?

• Een contactmakelaar in de wijk die oog heeft voor behoeften van ouderen aan sociaal contact en goede matches kan maken tussen (individuele) oudere en ook jongere bewoners;
• Op wijkniveau voldoende kleinschalige en bereikbare ontmoetingsplekken en -activiteiten (waar mogelijk gerund door buurtbewoners zelf met steun vanuit het welzijnswerk);
• Een goede vervoersregeling op wijkniveau voor ouderen die slecht(er) ter been zijn;
• Een betere verbinding tussen de woon-, zorg- en welzijnssector in de wijk; zij zijn complementair aan elkaar en hebben elkaar nodig;
• Op wijkniveau een klein en slagvaardig team wonen-welzijn-zorg dat voldoende mandaat heeft om te doen wat nodig is voor de ouderen;
• Een aanbod voor ouderen dat aansluit bij hun belangrijkste behoeften: sociaal contact (maatje), gerespecteerd worden, vervoer, toegankelijke voorzieningen voor ontmoeting en gezelligheid, veiligheid en praktische hulp en steun.