“Meer urgentie, middelen en samenwerking bij de aanpak van laaggeletterdheid zijn nodig om deze grote maatschappelijke uitdaging écht aan te pakken.”

SER: kabinet doet te weinig om laaggeletterdheid tegen te gaan

14 mei 2019

Het kabinet presenteerde in maart 2019 plannen voor de aanpak van laaggeletterdheid. In de Kamerbrief kondigt minister van Engelshoven maatregelen aan, maar volgens Sociaal-Economische Raad (SER) met te weinig middelen. In een advies aan de regering stelt SER dat het kabinet de urgentie van dit probleem niet inziet. Met de publicatie van het advies ‘Samen werken aan taal‘ spoort SER de overheid aan. In plaats van de verantwoordelijkheid op gemeenten af te schuiven, zoals nu gebeurt, zou de regering de regie moeten nemen.

Opbrengst voor de samenleving

De SER adviseert het kabinet het budget te verdubbelen en effectiever in te zetten om voldoende laaggeletterden te bereiken en kwalitatieve cursussen te kunnen bieden. De €84 miljoen van het kabinet is te weinig om 2,5 miljoen mensen te kunnen helpen. Om de problemen op te lossen, is waarschijnlijk het dubbele budget nodig. De opbrengst levert de samenleving en het bedrijfsleven meer winst dan kosten op. Laaggeletterdheid brengt maatschappelijke kosten met zich mee, door inkomensverlies, minder belastinginkomsten en een groter beroep op sociale zekerheid. Daarbij is het vaak ook een oorzaak van andere problemen zoals schulden, armoede, gebrek aan zorg of een slechte woonsituatie.

Urgentie

Om laaggeletterdheid aan te pakken is een landelijk beleid met regionale uitvoering hard nodig. Het kabinet legt de verantwoordelijkheid nu te veel bij de gemeenten. De SER adviseert gemeenten beter samen te werken met werkgevers, werknemersorganisaties, maatschappelijke organisaties en onderwijs. Bestaande initiatieven om laaggeletterdheid aan te pakken bereiken te weinig mensen. Instanties als het UWV en schuldhulpverlening moeten, net als gemeenten en bedrijven, volgens de SER tijdig signaleren dat iemand laaggeletterd is, alert zijn op de behoefte aan taalcursussen en daarvoor verwijzen.

Regionaal organiseren

De SER vindt het nodig dat er in alle gemeenten een goed en bereikbaar aanbod is van cursussen voor laaggeletterden. Daarvoor is regionale samenwerking nodig. De cursussen moeten worden gegeven door voldoende en goed opgeleide docenten. Ook moet de kwaliteit van cursussen worden verbeterd, en worden gezorgd dat er voldoende geld is om zoveel mogelijk laaggeletterde mensen met passende scholing te helpen. Naast de regionale aanpak is kennisuitwisseling nodig, bijvoorbeeld door een kenniscentrum in te richten. De SER vindt dat er in elke gemeente een herkenbare plek moet zijn waar mensen cursussen kunnen volgen en informatie kunnen halen.

Aandacht voor laaggeletterdheid in Drenthe en Groningen

In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak hebben zij ook moeite met digitale vaardigheden. Dat staat gelijk aan 18%, dus ongeveer 1 op de 6 mensen in Nederland. Onderzoek toont aan dat 1,7 miljoen Nederlanders laaggeletterd is. Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe, onderdelen van CMO STAMM, hebben deze cijfers ook voor onze provincies. In Drenthe loopt een driejarig provinciaal onderzoek waar CMO STAMM in de begeleidingscommissie zit en de verbinding legt met de partijen.

Met het testpanel Abacadabra en de gemeente Hoogeveen ontwikkelen we een handleiding en keurmerk om heldere taal te gebruiken in communicatie. Uitgangspunt is altijd met de mensen zelf te ontwikkelen, zij zijn dan ook nauw betrokken. CMO STAMM zoekt in Groningen en Drenthe de verbinding tussen de verschillende partijen. Vanuit de samenwerking met het bondgenootschap naar een geletterd Drenthe verzamelen we kennis en ervaringen met laaggeletterdheid op het digitaal kennisplatform: www.naareengeletterddrenthe.nl.

Laaggeletterdheid op de werkvloer

Meer dan de helft van de laaggeletterden werkt. Het lezen en begrijpen van veiligheidsvoorschriften en werkinstructies, en omgaan met computers is een gedeeld probleem, want dit is ook van belang voor de werkgevers. Om concurrerend te zijn, hebben werkgevers mensen nodig die taal- en digitale vaardigheden beheersen. Ook werkgevers en collega’s op de werkvloer kunnen hierin een veel actievere rol in krijgen. Werkgevers kunnen laaggeletterde medewerkers opleidingen op maat bieden. Ook vakbonden kunnen via de O&O fondsen bijdragen aan scholing binnen bedrijven. De SER doet de aanbeveling bedrijven te ondersteunen bij het aanbieden van cursussen op de werkvloer.

Ontwikkeling taal op school en daarna

Scholen hebben een belangrijke rol in het tegengaan van laaggeletterdheid. De Onderwijsinspectie waarschuwt in het rapport De staat van het onderwijs voor toegenomen laaggeletterdheid. Er komen jongeren van school met een te laag taalniveau. De SER noemt het verleren van leesvaardigheden, wanneer zij na hun schoolperiode hier te weinig gebruik van maken, een onderschat probleem.

Bron: