“Veel discussies gaan over oplossingen, terwijl er nog geen probleemdefinitie is en er niet is nagedacht over de grote lijn.”

Op zoek naar een ‘nieuwe’ democratie

6 juli 2017

Als onderdeel van de Democratische Broedplaats Groningen/Drenthe is een Expertgroep Nieuwe Democratie van start gegaan. De experts bundelen hun inzichten om een antwoord te formuleren op de vraag: hoe geven we een nieuwe democratische koers vorm, wat is daarvoor nodig en hoe doet men hiermee ervaring op. Via deze nieuwsbrief houden we u op de hoogte van de thema’s en discussies in de werksessies van deze Expertgroep.

Van piramide naar pannenkoek

De wereld verandert in een steeds rapper tempo. De complexiteit van problemen en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelen, vormen voor veel organisaties een uitdaging. De wereld is onderweg van een piramide (waarbij hiërarchie, macht, kennis schaarste, grote organisaties kenmerkend zijn) naar pannenkoek (gekenmerkt door platte, sociale systemen en open netwerken die niet draaien om macht, maar om toegang en het delen van kennis). Deze “pannenkoek”-gedachte is interessant om te verkennen in de zoektocht naar een nieuwe, democratische koers. Dat heeft de Expertgroep gedaan onder de deskundige begeleiding van Annemarth Idenburg (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid). Tijdens de bijeenkomst van 7 juni werd de expertgroep aan het denken gezet door de inzichten van Annemarth. Hieronder staat een korte samenvatting van haar inzichten.

Ken het probleem voordat je oplossingen zoekt

Ten eerste maakt ze de expertgroep alert op twee typen vragen die raken aan het thema ‘nieuwe democratie’, namelijk de politieke normatieve vragen (waar gaan we heen?) en de bestuurlijke kennisvragen (hoe zorgen we dat we daar komen?). Veel discussies gaan over oplossingen, terwijl er nog geen probleemdefinitie is en er niet is nagedacht over de grote lijn. Het is wenselijk om daarover met elkaar door te praten, om de vraag ‘Wat is nu precies het probleem?’ helder te krijgen.

Netwerkdemocratie en gezamenlijk belang

Daarbij constateert Annemarth dat onze democratie een balans is van methoden en modellen die zijn gebaseerd op ordening van de samenleving. Het ‘hiërarchische principe’ paste goed bij de verzuilde staat, het is een geschikt model als het voor de mensen aan de top van de organisatie heel duidelijk is wat iedereen wil. Onze huidige democratie is een combinatie van hiërarchische en markt-principes. Het marktprincipe richt zich op tijdelijke transacties tussen vragers en aanbieders. Dit sluit aan bij de wijze waarop wij stemmen. Deze beide ordeningsprincipes botsen op dit moment in de samenleving. De netwerkdemocratie zou in de huidige samenleving beter passen. Mensen zien dat ze een gezamenlijk belang hebben. De gedeelde waarden en normen zijn dan minder prominent. Dit is de vorm waar veel bewonersinitiatieven ook voor kiezen. Netwerken kunnen erg van elkaar verschillen en de rol van de gemeente daarin dus ook. Dit maakt het lastig om de werkwijze precies te omschrijven. Het belangrijkste kenmerk is dat je een gezamenlijk belang voelt.

Civic Overheid

De Expertgroep Nieuwe Democratie stelde zich aan de hand van de Democratie Modellen (H.C. Boyte) de vraag welk model het beste past bij de vraagstukken van nu. De experts kwamen uit op de ‘Civic Overheid’, waarin co-creatie met burgers en de rol als netwerkorganisaties centraal staan.

Om het sociale kapitaal dat in wijken, dorpen en steden aanwezig is ook echt te kunnen benutten, is het nodig om de gebruiker centraal te stellen, belangen te verbinden en aan co-creatie met de samenleving te doen.

Er zijn geen blauwdrukken om een ‘Civic Overheid’ te worden, maar wel veel casussen die kunnen helpen om de uitgangspunten te vertalen naar concreet beleid. De grote uitdaging voor overheden en maatschappelijke partners ligt in het maken van deze concretiseringsslag.