Overheidsparticipatie en lokale democratie in het Westerkwartier

3 mei 2017

Wat is de rol van de gemeente bij overheidsparticipatie en de lokale democratie? Een belangrijke vraag, zeker ook in het licht van de gemeentelijke herindeling. CMO STAMM heeft samen met de Westerkwartiergemeenten op 23 maart 2017 een informatieavond georganiseerd over Overheidsparticipatie en Lokale democratie in de Postwagen in Tolbert.

Voor deze bijeenkomst zijn de verenigingen van dorpsbelangen, raadsleden, collegeleden en ambtenaren uitgenodigd. In totaal waren er ongeveer 90 deelnemers. Nu het herindelingsontwerp Westerkwartier is vastgesteld, is ook gestart met het bouwen aan een nieuwe gemeente. Hiervoor zijn diverse ambtelijke en raadswerkgroepen in het leven geroepen. Deze zullen zich met diverse onderwerpen bezighouden.

De bijeenkomst ging over de (veranderende) lokale democratie, overheidsparticipatie, de relatie tussen dorpen en gemeente en daarbij de rol van de gemeente(raad). Om kennis op te doen over deze thema’s zijn er een viertal workshops gegeven, namelijk:

1. Veranderende democratie en overheidsparticipatie met als invalshoek de rol van de Raad binnen het democratisch samenspel tussen samenleving, raad en college;
2. Veranderende democratie en overheidsparticipatie met als invalshoek het interne samenspel tussen verschillende gemeentelijke spelers (raadsleden, griffie(r)s, colleges, ambtenaren);
3. Relatie dorpen – gemeente: Wat verandert er voor de verenigingen van dorpsbelangen in een nieuwe en grotere gemeente? In hoeverre vertegenwoordigen zij (nog) hun dorp? Welke functies kunnen dorpsbelangen op zich nemen? Op welke manier kan het contact met de gemeente plaatsvinden?;
4. Workshop Online samenwerken t.b.v. leefbaarheid dorpen: informatie over digitale platforms zoals mijndorp.nl.

Workshop 1. Veranderende democratie en overheidsparticipatie

Met als invalshoek de rol van de Raad binnen het democratisch samenspel tussen samenleving, raad en college

De democratie is meer dan politieke democratie. Democratie is ook maatschappelijke democratie. Dat is het deel van de democratie waarin inwoners actief betrokken zijn bij het reilen en zeilen van hun directe leefomgeving. De gemeenteraad en het raadslid hebben hier een belangrijke rol, want juist de raadsleden spelen een sleutelrol in de verbinding met de maatschappelijke democratie. We zien dat de raad nu vaak pas aan het einde van een beleidsproces door het college en de ambtenaren wordt ingeschakeld. Pas achteraf kijken ze of er goed en democratisch is geluisterd naar de samenleving. Of iedereen de mogelijkheid heeft gehad om mee te denken en inbreng te hebben. Als raadslid van de toekomst zorg je ervoor dat alle bewoners hun invloed kunnen doen gelden.

De deelnemers aan de workshop zijn het er in het algemeen over eens dat ze meer het gemeentehuis uit zouden kunnen. De betrokkenheid van inwoners is beperkt en er zitten weinig mensen op de publieke tribune. Ook bevestigen ze dat de dorpsvertegenwoordiging soms onvoldoende contact heeft met de achterban om goed te kunnen oordelen over de wensen en meningen. Het is volgens de deelnemers ook niet mogelijk om veel inwoners te spreken op straat en dergelijke, omdat dat enorm tijdrovend is. Ze zien een uitdaging in het zoeken naar handige manieren om meer inwoners te betrekken die niet al te arbeidsintensief zijn. Daarbij wil men ook zoeken naar methodes om juist de mensen te bereiken die volledig zijn afgehaakt. ‘Interessant om te gaan experimenteren met verschillende vormen’.

Workshop 2. Veranderende democratie en overheidsparticipatie

met als invalshoek het interne samenspel tussen verschillende gemeentelijke spelers (raadsleden, griffie(r)s, colleges, ambtenaren)

Naast alle mooie voorbeelden van mensen die hun wijk socialer, beter of duurzamer maken, is er ook een tendens dat mensen juist niet meer mee willen doen. Het WRR rapport Vertrouwen in de burgers komt tot een driedeling in groepen bewoners:

1. Bewoners die maatschappelijk problemen niet meer alleen aan een beperkte groep volksvertegenwoordigers willen overlaten, maar graag zelf de zaken aanpakken (30%);
2. Boze of bange bewoners die zich niet vertegenwoordigd voelen, nooit naar een buurtvergadering gaan, niet gaan stemmen en zich zelfs afzetten tegen de ‘gevestigde orde’ (50%);
3. Onverschilligen die willen dat gemeenten ‘gewoon doen wat ze moeten doen’ en daar niet per definitie bij betrokken willen zijn (20%).

De hierboven geschetste veranderingen vragen ook iets van het interne samenspel in een gemeente. De rollen veranderen. Maar hoe dan?

Een “nieuwe” ambtenaar zoekt ruimte voor ondernemerschap en experiment. Heeft als taak netwerken, verbinden, afstemmen en informatie verschaffen. En vervult daarmee meer een rol dan dat hij of zij werkt vanuit een beleidsveld/inhoud zoals nu nog wel vaak het geval is. Het college is beleidsbepalend en moet ruimte scheppen voor ambtenaren om zo te kunnen werken. Het is tot nu toe vaak onduidelijk waarover bewoners precies wel of niet mogen meebeslissen. Het ‘nieuwe’ college heeft een rol om daarin helderheid te scheppen en zich af te vragen waarover ze die ruimte willen geven en dit ook helder te communiceren zowel intern als extern. Daarnaast heeft het ruimte scheppende gedeelte te maken met het accepteren dat een proces met bewoners niet in een week klaar is, soms een open einde heeft aan het begin en een zoektocht is.

Workshop 3. Relatie dorpen – gemeente

Door Vereniging Groninger Dorpen en Vereniging Groninger Gemeenten.

Wat verandert er voor de verenigingen van dorpsbelangen in een nieuwe en grotere gemeente? In hoeverre vertegenwoordigen zij (nog) hun dorp? Welke functies kunnen dorpsbelangen op zich nemen? Op welke manier kan het contact met de gemeente plaatsvinden?

Aan de hand van een aantal dilemma’s werd de discussie gevoerd over het verschuiven van taken van overheid naar bewoners. Hoe zien de dorpen hun rol en taak straks in de grote gemeente WK?

Veel verantwoordelijkheden zijn wettelijk geregeld. Maar ‘samen zeggenschap’, daar zijn zowel de meeste dorpen als de vier gemeenten helemaal voor!

Gewenste taken Dorpsbelangen volgens dorpsbewoners: informeren, faciliteren, ondersteunen en verbinden. De dorpsbelangen zien voor zichzelf zeker een rol weggelegd in de nieuwe gemeente. Positieve verwachtingen van dorpen ten aanzien van de nieuwe gemeente: Die komt naar de dorpen toe! Het is voor Dorpsbelangen van belang om één aanspreekpunt binnen de gemeente te hebben. Hoe dit aanspreekpunt de zaken intern regelt is voor Dorpsbelangen niet interessant.

Workshop 4: Online samenwerken t.b.v. leefbaarheid dorpen

Informatie over digitale platforms verzorgd door mijndorp.nl

Er zijn veel online tools beschikbaar die de lokale gemeenschap (kunnen) ondersteunen. Van social media (Facebook, Instagram, Twitter), platforms voor vraag en aanbod (WeHelpen, Peerby), veiligheid (BuurtWhatsapp, veiligebuurt.nl) tot online clouddiensten (Google Drive, Office 365).

In Middelstum is enkele jaren vanuit dorpsbelangen het initiatief ontstaan om het beter voor te bereiden op de gevolgen van een gemeentelijke herindeling. Zo is MijnDorp ontstaan: een online tool die verenigingen helpt bij de dagelijkse werkzaamheden en de onderlinge samenwerking.

Belangrijke aandachtspunten:

• De interne organisatie van verenigingen professionaliseren (bestuurswerk);
• Eenvoudig vrijwilligers vinden en de samenwerking tussen verenigingen verbeteren;
• Het overleg met andere dorpen en de gemeente beter organiseren.

Inmiddels werken zeven dorpen in de gemeente Loppersum met MijnDorp. Ook in het Westerkwartier werken inmiddels al een aantal verenigingen samen via het platform. Aan de hand van een live-demonstratie wordt discussie gevoerd over de voor- en nadelen.