Dorpsbewoners willen meer te zeggen hebben

11 juli 2016

Meer dan de helft van dorpsbewoners vindt dat ze het meer voor het zeggen moeten hebben in hun eigen dorp. De dorpelingen staan overwegend positief tegenover lokale inzet door bewoners zelf. Over het bestuur door de gemeente en de dorpsraad zijn ze minder te spreken. Minder dan de helft (43%) vindt dat de gemeente open staat voor de initiatieven van bewoners. Ook vindt minder dan de helft dat de dorpsraad veel gedaan krijgt (46%). Dat blijkt uit het rapport ‘De dorpse doe-democratie’ van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Het onderzoek werd onder ruim 7.000 dorpsbewoners in Nederland.

Aanboren ´lokale energie´

“Tegenwoordig krijgen buurten en dorpen door bezuinigingen en decentralisatie er een aantal serieuze taken bij” aldus SCP-directeur Kim Putters in het rapport. “In heel Nederland zoeken bewoners, overheden, sociale ondernemers en maatschappelijke instellingen daarom naar manieren om ‘lokale energie’ aan te boren. Vanuit het idee dat degenen die het meest betrokken zijn ook het meest te zeggen moeten hebben, ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld coöperaties op het gebied van zorg of energieopwekking. Het is overigens niet zo dat Nederlanders de afgelopen jaren meer vrijwilligerswerk zijn gaan doen. Het aantal vrijwilligers was al hoog en bleef de afgelopen jaren constant.”

Meer eigen verantwoordelijkheid

Doe-democratie is een term die steeds vaker opduikt bij de zoektocht naar vormen van een lokale participatiesamenleving. Niet alleen in de stedelijke gebieden maar ook op het platteland. Zowel het traditionele verenigingsleven als nieuwe experimenten moeten ervoor zorgen dat bewoners meer verantwoordelijkheid krijgen en nemen. Het uiteindelijke doel hiervan is een goede leefbaarheid, vooral daar waar demografische ontwikkelingen of bezuinigingen de bestaande situatie onder druk zetten. Vaak wordt gesproken over dé leefbaarheid en dé bewoners, maar de wensen en verwachtingen van verschillende groepen bewoners kunnen erg uiteenlopen.

Geen tegenstellingen

Als het gaat om wat bewoners belangrijk vinden voor een leefbare woonomgeving bestaat er echter geen scherpe tegenstelling tussen de groepen bewoners. Bewoners met een sterkere dorpsbinding hechten meer belang aan basisvoorzieningen in het dorp (bv. dorpsschool en winkel) en aan ontmoetingsgelegenheden (bv. een dorpsfeest of gemeenschapshuis), maar ook minder gebonden bewoners vinden dit belangrijk. Bijvoorbeeld: terwijl 85% van de traditioneel gebonden bewoners ‘het behoud of oprichten van een winkel in het dorp’ belangrijk vindt, vindt 70% van de ‘ongebonden’ bewoners dit. De ‘belevingskwaliteit’ (bv. natuur, fietspaden, historische gebouwen) vinden bewoners met een sterkere landschappelijke binding belangrijk dan anderen, maar ook dit is geen scherp onderscheid: terwijl 87% van de ‘sociale rustzoekers’ belang hecht aan ‘een wandel- of fietspad rond het dorp’, doet 76% van de ‘goede bekenden’ dit.

Leefbaarheid voorwaarde voor bewonersinzet

Naarmate dorpsbewoners positiever zijn over de leefbaarheid, zijn zij eerder geneigd tot vrijwilligerswerk en besteden ze hier ook meer uren aan. Dit lijkt te wijzen op een positieve motivatie van waaruit bewoners zich inzetten. Bij een mindere leefbaarheid zullen zij immers minder plezier of voldoening ontlenen aan de inzet, kunnen zij hun aandacht en betrokkenheid makkelijk verleggen naar andere terreinen. Dit brengt een risico met zich mee. Waar de overheid haar inspanningen terugschroeft, kan de leefbaarheid hier onder leiden. Het is een reëel risico dat dit de motivatie van bewoners aantast om zich voor het dorp in te zetten. Ook andere omstandigheden die de leefbaarheid onder druk zetten (bv. krimp) kunnen ten koste gaan van de inzet van bewoners.

Goede relatie bewoners en gemeente

Het merendeel van de dorpsbewoners heeft veel waardering voor de dingen die bewoners organiseren en onderschrijft de stelling ‘bewoners moeten samen zorgen dat het hier goed leven is voor álle bewoners. Maar over de gemeente zijn de bewoners erg kritisch. Toch kan een samenleving waarin bewoners meer voor het zeggen hebben niet heen om een goede relatie tussen bewoners en gemeente.

Lees hierover ook: Dorpen en gemeenten werken samen aan bewoners- en overheidsparticipatie.